NGHE TỪ THẾ GIỚI LẮNG THINH

Pierre FAVRE

Á Châu, vương quốc duy nhất nơi có thể sống ra ngoài thời gian

Những bờ biển bão táp đánh tả tơi vẫn an bình hơn trời Âu.

Á Châu, vương quốc duy nhất nơi có thể sống ra ngoài thời gian

Không đào đâu ra triết gia, chỉ có hiền nhân, 

hiền giả đã tìm được đạo, đường đời.

Á Châu vương quốc duy nhất cũng có những lời ca vang, những tiếng hét lớn

nhưng bạn nghe biết sự lắng thinh, nghe biết thế giới không lời.

Á Châu, vương quốc duy nhất.

•

Chúng tôi dịch bậy mấy câu thơ ngắn của Pierre Favre do một ông Pierre khác người Việt trích đăng năm 1935 ở Hà Nội. Pierre Đỗ Đình mà chúng tôi hân hạnh gới thiệu là Đỗ Đình Thạch, có dạy thời gian ngắn ở VĐH Huế lúc sơ khai, ông đã giới thiệu tuyên ngôn cùa trường phái tượng trưng (symbolisme). Nguyên tác:

Asie, unique royaume où l'on vive en dehors du temps,
tes rivages déchirés de typhons sont plus calmes que cette Europe.
Asie, unique royaume où l'on vive en dehors du temps.
Ils n'ont plus que des philosophes les sages ont trouvé la Voie.

Asie, unique royaume. Ils ont les chants et les cris 

mais tu connais le silence
Asie, unique royaume.

Ý chính của Pierre Đỗ Đình không nằm ở mấy câu thơ nầy, bài giới thiệu của ông rất nặng về ý tưởng và rất trừu tượng, đúng vậy, trên thế giới không có nước nào trừu tượng bằng nước Pháp. Ông giới thiệu thi sĩ Pierre Favre trong số những văn thi sĩ người Pháp ở Đông Dương. Tuy Đỗ Đình không nói, xin thêm rằng ít nhất thời ấy, giới văn học chính quốc không cho là chính thống những nhà văn ở Đông Dương, phải chăng họ thấm nhuần tư tưởng Đông Phương và Âu Châu tự đặt mình trong thế đối lập Đông Tây.

Vương quốc, royaume, kingdom...là danh từ cụ thể thuộc địa giới đã được mượn tạm để chỉ cả cõi trời. Tăng lữ Do Thái Giáo không thể giết Jesus bèn mượn tay quân quản Pilate, vu khống  Ngài xưng là vua Do Thái, hành động ly khai phản nghịch đế quốc La Mã. Jesus nói: Vương quốc của ta không ở chỗ nầy, ta thuộc về vương quốc của God, vương quốc của Cha ta.

Như vậy Favre hiểu "royaume" vương quốc cụ thể là một vùng rộng rãi, vừa thế giới tâm linh như các nhà thần học giải thích lời Jesus "the kingdom of God" là cái tâm của mọi người, tự tánh của chúng sinh.

Thuần túy ngữ pháp, có điểm chúng tôi không rõ nhờ chư vị trợ giúp. Đó là động từ "vivre" (où l'on vive). Theo cách chia động từ hiện nay, "vive" thuộc về thể cách subjonctif, không có tính chất xác quyết của indicatif, [où l'on vit]. Câu hỏi sẽ là: phải chăng Favre cẩn trọng nên dùng subjonctif vừa là hiện thực vừa là ước mong? Phải chăng xưa, indicatif của vivre là 'il vive'?

• 

[Asia, the unique kingdom where they live beyond the time

Your typhoon battered sea shores are still much in calmness more than this Europe

Asia, the unique kingdom where they live beyond the time

there philosophers vanished to become wise men fathoming the road, the way of life.

Asia, the unique kingdom.]

◙ Xin thêm vài cái nhìn khác về Á Châu

    • William Gordon East

The One and The Other Asia
Love, if you will, your roses and your nightingales
Those mountains neighbour to the sky
Those microcosms meshed in silk and stone
Those intricate fossil thoughts too old to die.
But remember the river bones dry and their shingles spread like ash
The cattle gasping in fragmented fields
The vultures wheeling down from brazen sky
and the usurer's pious text as he counts his yield.

Nếu thích, xin bạn hãy yêu thương khóm hoa hồng và lũ sơn ca,
Những ngọn núi cao ngất cao bằng trời
Những tiểu vũ trụ trong tơ tằm trong đất cát
Những nguồn tư tưởng dày đặc đã hóa thạch, không phai mờ vì đã quá xưa.
Nhưng xin nhớ những dòng sông cạn như bộ xương khô, lòng sông như suối tro than;
Những con bò gặm cỏ trong những cánh đồng chia nát xẻ nhỏ li ti.
Những con kên kên bay lượn từ bầu trời trân tráo rồi đâm xuống tìm mồi
Và xấp giấy dày, linh thiêng thần thánh, trong tay người cho vay cắt cổ ghi số tiền lời đã thu được.

    •  Okakura Kakuzo

"Á Châu là một. Hy Mã Lạp Sơn đã chia thành hai nền văn minh to lớn. Trung Hoa chủ trương cộng đồng sống chung theo Khổng Tử; và Ấn Độ chủ trương từng cá nhân tự thức tĩnh theo kinh Vệ Đà. Nhưng những ngọn núi tuyết nầy không ngăn chận lòng tha thiết đối với (điều gọi là) Tối Thượng và Phổ Quát, để tạo ra các tôn giáo lớn nhất thế giới ăn sâu vào đời sống tâm linh các các dân tộc Á Châu; làm nổi bật sự khác biệt với các dân tộc miền biển ở Địa Trung Hải và Baltic; những dân tộc nầy chỉ chú trọng đến các đặc thù riêng biệt, chỉ mưu cầu các phương tiện của đời sống; chứ không nghĩ đến cứu cánh của đời sống" (to search out the means, not the end, of the life). Okakura Kakuzo, tác giả Trà Thư.

   •  Virgil Gheorghiu

Khi nền văn hóa Tây Phương sụp đổ, Đông Phương sẽ chiếu ánh sáng tâm linh cứu độ Tây Phương. Đông Phương là "the East" không bao gồm Nga Sô như báo chí dùng East để phân biệt với West là Tây Phương, vì Nga Sô cũng chỉ là sản phẩm của West. ♠ Ý nầy trong cuốn Giờ Thứ 25, cuốn nầy không còn là kẻ thù số một và hiện đưọc lưu hành ở VN.

Ý đạo trong lòng em

Hảo Tiên, khi nhật nguyệt linh đài đổ vỡ, sẽ còn nơi cửa sổ phòng anh một ngọn đèn soi sáng hồn thơ và ý đạo; soi sáng hồn thơ trong anh và ý đạo trong lòng em. Và như Pierre Favre đã nói, hiền giả đã tìm ra đạo, để sống đời sống đạo, ý đạo trong lòng em, cao hơn các tôn giáo khuất chìm trong lễ nghi và giàu sang. Người Tây vẫn hiểu được người Đông.