Sinh Năm 1975

Sinh Năm 1975

Nguyễn Thị Thanh Dương

Tôi sinh một chín bảy lăm,

Miền Nam Việt Nam sụp đổ,

Theo mẹ cuộc sống gian nan,

Những tháng năm dài xa bố.

Bố đã vào trong trại tù,

Gọi là “Học tập cải tạo”,

Sau ngày Ba Mươi tháng Tư,

Đất trời buồn rầu thay áo.

Mẹ kể đường phố tan hoang,

Người lạ nên đường phố lạ,

Quân lính miền Nam tan hàng,

Bao nhiêu mảnh đời đau khổ.

Sinh năm một chín bảy lăm,

Tôi chưa được biết mặt bố,

Người “tù cải tạo” xa xăm,

Ở nơi rừng sâu cách trở.

Đầu óc bé thơ của tôi,

Bố vẫn là người xa lạ,

Nào hiểu tiếng mẹ thở dài,

Những đêm mẹ nằm không ngủ.

Được thăm bố lần đầu tiên,

Khi tôi vừa lên ba tuổi,

Cùng mẹ đi chuyến xe than, *

Đến vùng Hàm Tân, Thuận Hải.

Đường dài quanh co đất cát,

Đường vào Z30C,

Mẹ bế tôi lê từng bước,

Gió thổi cát bay bụi mù.

Mẹ thuê người thồ hàng hoá,

Đôi vai vẫn nặng ân tình,

Thương bố thân tù đói khổ,

Sợ đời bất trắc tử sinh.

Sinh năm một chín bảy lăm,

Có đứa trẻ thơ tội nghiệp,

Mỗi năm gặp bố một lần,

Cũng là một điều mơ ước.

Sinh năm một chín bảy lăm,

Là năm đau buồn lịch sử,

Bây giờ tôi đã lớn khôn,

Nỗi đau vẫn còn như cũ.

Tristesse Chopin

Buồn đau, tristesse, sadness... chỗ nào cũng giống nhau, chả phân biệt tình trường, chiến trường, hý trường, quân trường ...
Chopin không để lại những tác phẩm danh tiếng thuộc loại concerto, symphony. Vì chàng buồn quá; buồn sâu, hầu như không có buồn, để buồn là tất cả như tắm trong hồ sen. Ít ai để ý đến Chopin mang nỗi sầu không đến mức "nước mất nhà tan" nhưng tristesse của ông vẫn gần đâu đó. Ông thương về cố quốc Ba Lan Poland thời hoàng kim. Tình quê của Fred C. không ồn ào khoa trương vỗ ngực. Các nhà phê bình đã phải dùng chữ patriotic cho một bài polonaise. Chopin đã sáng tác một loạt polonaise nhiều âm hưởng quân hành (military march) trong truyền thống Poland; không kể một loại khác là Mazurka với một hoài niệm cố quốc. Quân hành của Chopin thuộc cổ điển thuần túy, [không náo nhiệt kiểu fanfare như Marseillaise].
Chopin sinh 1810 tại Varsovie (Warsaw) đến 20 tuổi qua Pháp sống thêm 18 năm nữa mới chết 1849. 97 năm sau, Poland của ông nằm dưới quyền thống trị của Nga cho đến khi Gorbachev giải tán đế quốc đỏ. Nếu Chopin sống lúc ấy, nhạc phẩm của ông sẽ ra sao; có lẽ có tiếng súng, và lấy một câu thơ của Thái Luân ghi ở đầu bài: em ơi Xuân Lộc, em Xuân Lộc, xích sắt nghiếng qua những xác người để tả xe tăng đàn áp Đông Âu nổi dậy thời Khrushchev, thập niên 1950. ttt 30.4.2020

         

                         

                                   Frederic Chopin 

Mai Thảo, cõi tạm

Gặp nhau đầu xuân, tranh Oji, Nhật Bản 1857

Cõi Tạm

Mai Thảo

                                     

Nghỉ hè nghỉ phép, ta thường đi chơi xa, trú ngụ tạm tại khách sạn. Dăm ba bữa nửa tháng, lại trở về nhà. Thường khi về nhà, lọt vào khung cảnh cũ, ngả mình trên chiếc giường quen thuộc, ta luôn luôn cảm thấy thoải mái, thú vị. Khách sạn là cõi tạm, nhà là cõi thực. Cuộc đời này là một cõi tạm. Hầu như mọi người đều nghĩ như vậy. Nhưng cái cõi tạm này, chúng ta tạm trú hơi lâu, quen hơi quen tiếng, nên khó rời. Biết là tạm mà vẫn cứ thích ở… khách sạn!

Ông bạn da đen của tôi, rất tha thiết được chầu Chúa, đạo Cơ Đốc thuần thành, Chúa Nhật nào cũng đi nhà thờ, trong túi không bao giờ quên tờ giấy hai chục đô cúng dường, cuốn Thánh Kinh luôn luôn đeo theo người, nói câu nào cũng mời Chúa về góp tiếng cho chắc ăn. Một bữa, thấy ông vất vả với công việc, tôi giỡn:

“Này, Gabriel, cuộc sống coi bộ nhiều mồ hôi quá nhỉ?”

Bạn tôi cười nhe hàm răng trắng lạnh.

“Đời mà! Chúa đã phán “Con phải đổ mồ hôi trán lấy bát cơm ăn”. Mình cứ phải theo ý Chúa vậy chứ sao.”

Tôi làm bộ tỉnh phán theo.

“Tôi thấy cậu là con cưng của Chúa, sao không xin Chúa cất về ngồi bên chân Chúa cho nhàn hạ cái thân!”

Gabriel lắc đầu quầy quậy.

“Còn sớm quá! Tôi còn mấy đứa con nhỏ phải nuôi, chắc Chúa cũng hoãn cho một thời gian nữa chứ!”

Bạn tôi không nói rõ một thời gian là bao lâu, nhưng bằng vào cái lắc đầu hung hãn như vậy, tôi dè chừng chắc là phải lâu lắm!

Một ông bạn khác, ung thư thời kỳ cuối, con cái đã chồng vợ đâu vào đấy, đời chẳng còn gì phải lo lắng, cuộc sống rất thoải mái về vật chất, nhưng cái đau đớn của tật bệnh thật khôn lường, chép miệng than thở khi tôi tới chơi:

“Mình cũng tới tuổi rồi. Nhưng nếu Trời cho ít năm nữa thì quý hóa quá!”

Mai Thảo 1996, ảnh Nguyễn Bá Khanh

Sống có vất vả, đau đớn đến thế nào chăng nữa, vẫn cứ thích bám vào cõi tạm. Sao vậy? Bởi vì cái cõi mà người ta gọi là vĩnh hằng, miên viễn, vô ưu… ta chưa hề biết tới chăng? Hay là bởi vì từ cõi tạm bước qua cõi thật đó, người ta phải xuôi tay nằm dưới ba tấc đất hoặc uốn người trong ngọn lửa thiêu? Toàn những trò khó chơi cả.

Nhà sinh học Susanne Wiigh-Maesak, người Thụy Điển, vừa phát minh ra một trò mới. Trò này coi bộ dễ chịu hơn. Thi hài người chết sẽ được làm lạnh vô cùng nhanh đến -18 độ C và sau đó nhúng vào nitơ lỏng có nhiệt độ -196 độ. Thi hài, sau khi được lấy ra khỏi dung dịch siêu lạnh, trở nên giòn tan như kính và vỡ vụn thành một hợp chất dạng bột. Tất cả số nước còn lại được hút vào một khoang chân không, trước khi cho chạy qua một màn kim loại để lọc bỏ tất cả những vật thể còn sót lại (những thứ cấy ghép trong thân thể) chưa phân hủy. Bột thi hài, sau đó, có thể được thiêu đốt, hoặc được chôn trong một quách làm bằng tinh bột bắp, đặt trong hố nông khoảng 30 phân. Sau khoảng một năm, oxy và vi khuẩn sẽ phá hủy chúng hoàn toàn, biến thi hài trở thành cát bụi. Bà Wiigh-Maesak cho biết bà đã đăng bạ bản quyền phương pháp này ở 35 quốc gia. Phương pháp này giúp tránh làm vẩn đục môi trường như hai phương pháp thông dụng hiện nay là hỏa thiêu và chôn dưới đất quá sâu làm trì trệ quá trình phân hủy.

Không phải là các nhà sinh học, mấy ông bạn tôi cũng bầy ra nhiều cách… vượt biên từ cõi sống qua cõi chết vui lắm.

Ông Luân Hoán cãi cọ với… thinh không.

        Không từ đất sao phải về với đất
        thịt xương này không thể mất khơi khơi
        khi tôi chết xin đem giùm thi thể
        chia cho thù lẫn bạn nhậu chơi.

 Ông Lưu Nguyễn cứ thiên thai lơ lửng.

        Mai này ta sẽ ra đi
        người ơi có nhớ có gì nhắn không
        trăm năm mây trắng bềnh bồng
        về nơi đã đến mà lòng thảnh thơi.

Dặn dò rối rít xong các ông ấy đi… uống cà phê. Bởi vì cái chết vẫn chưa trong tầm mắt. Cõi tạm này mới đích thực trong tầm tay. Tạm lâu ngày dễ có ảo tưởng đây mới là cõi thật.

Susanne Wiigh-Maesak

Đời người được bao lâu? Trăm năm trong cõi người ta. Trăm năm? Mấy người được trăm năm? Bà cụ 114 tuổi của kỷ lục Guinness vừa qui tiên, nhà cầm quyền Việt Nam đang vận động cho một cụ bà Việt nam, cũng 114 tuổi, được ghi vào thay thế. Lóng rày, coi bộ Việt Nam ham giữ kỷ lục thế giới dữ. Hết bánh dầy, bánh chưng, bánh tét lớn nhất thế giới (có ở đâu khác làm thứ bánh này không nhỉ?), nay muốn đầu tư vào kỷ lục tới sự sống của con người (bệnh kỷ lục có phải là một biến tấu thời mở cửa của bệnh thành tích ngày cũ chăng?). Kỷ lục là thứ xịn. Thường thường bực trung khó với tới. Ông anh tôi bảo cứ sáu chục cái xuân già là gỡ đủ sở hụi rồi. Thêm được năm nào là bonus của trời đất, cứ hân hoan mà cám ơn!

Trong cái thời gian sống chỉ là tích tắc so với đời sống của vũ trụ, con người quậy như điên. Đủ món ăn chơi. Kèn cựa, khích bác, tranh giành, lừa đảo, xô đẩy, chém giết… nhau. Mỗi người cố thu vén cho riêng mình. Nhà sang, xe xịn, lợi danh, tiền bạc… Mặc sức mà vung tay vung chân. Mặc sức mà lèn cho đầy túi tham. Nhiều người sống trong cái sân si tối tăm trong suốt cuộc sống. Trẻ, tiết vịt còn chảy rần rần trong người, hung hăng con bọ xít đã đành. Già, máu tưởng đã phải nhiễm lạnh mà vẫn cứ sân sân si si phát khiếp. Như bà Margaret Ann Thomas-Irving, 58 tuổi, dân Hartford, Connecticut chẳng hạn. Từ tháng 10/2002 đến tháng 7/2003, trong vòng chưa đầy một năm, đã một mình cướp nhà băng tới 12 lần. Tổng cộng số tiền cướp được là 19 ngàn đô. Vũ khí của bà chỉ là khẩu súng đồ chơi con nít, hoặc ngon hơn, chẳng súng siếc gì cả chỉ dọa nhân viên ngân hàng là trong ví có súng là họ nộp tiền ngon ơ!

Cướp có nghệ thuật hơn là hai vợ chồng James Roland Clark, 71 tuổi, và Deloris Jane Clark, 66 tuổi, dân Florida. Ông chồng xách một bao cát vào ngân hàng dọa là chất nổ, bà vợ rồ sẵn máy xe chờ ở ngoài cửa. Cướp xong ông chạy ra phóng lên xe vù mất. Nhờ một gói thuốc nhuộm cho phát nổ sau đó cảnh sát mới tóm được hai ông bà già chịu chơi này.

Bà già Connie Parker, 74 tuổi, cư ngụ ở Nassau, New York vừa trúng số độc đắc 25 triệu. Khi đi lãnh thì, sau khi trừ thuế má, bà cầm tay được 7,3 triệu. Bà ôm chặt lấy tiền, nhất định không chia cho ông chồng Kenneth Parker, 77 tuổi, đang bị ung thư phổi thời kỳ cuối. Ông chồng cho biết là ông đã đưa cho bà 20 đô để bà đi mua số nhưng bà cãi lại bà đã mua số bằng tiền riêng của bà. Ông chồng tức giận đâm hai đơn một lúc. Một đơn đòi chia tiền, một đơn xin ly dị sau 16 năm rưỡi chung sống. Rút cục, cụ đi đường cụ tôi đường tôi, và bà Connie phải thỏa thuận chia cho ông chồng một số tiền không rõ là bao nhiêu nhưng, theo tiết lộ không chính thức, là một phần ba số tiền bà lãnh.

Thất thập cổ lai hy. Hiếm có thiệt! Sống đã từng ấy tuổi tưởng tay chân đã làm biếng nhấc lên nhấc xuống, ai ngờ vẫn cứ chụp giật như máy. Để làm chi? Ôm về cõi viên mãn chăng? Cõi bình an đó có cần những thứ phù phiếm của cõi tạm này không?

Một cặp vợ chồng già đã trên 80 tuổi mà vẫn khỏe mạnh. Họ ăn uống kiêng khem và tập thể dục hàng ngày. Không may hai cụ qua đời do một tai nạn xe buýt, họ lên thiên đàng và được thánh Phêrô đón tiếp nồng hậu. Thánh Phêrô đưa hai người đi coi nhà bếp khổng lồ, hồ bơi, phòng tắm hơi, sân golf… Lóa mắt vì sự sang trọng của ngôi nhà, cụ ông hỏi thánh Phêrô:

“Chúng tôi có phải trả tiền cho những thứ này không?”

“Tất cả đều miễn phí, đây là thiên đàng mà!”

Đến giờ ăn, thánh Phêrô đưa hai cụ đến môt phòng ăn sang trọng, thức ăn ê hề. Cụ ông hỏi.

“Thưa Ngài, tất cả các món ăn này cũng miễn phí cả sao?”

“Tất nhiên!”

Cụ ông lại rụt rè hỏi tiếp.

“Chúng tôi có thể ăn tùy thích, không phải lo ngại dư mỡ, đường, cholesterol chứ ạ?”

“Không, tôi đã bảo là cụ đang ở trên thiên đường cơ mà! Cụ có thể ăn uống no say tùy thích mà không sợ bị mập phì, đái đường hay nhồi máu tim gì cả.”

Bỗng nhiên mặt cụ ông trở nên đỏ gay, quay sang cụ bà quát to:

“Tất cả do lỗi của bà! Nếu bà không ép tôi phải ăn uống kiêng cữ và tập thể dục hàng ngày thì tôi đã lên đây sớm hơn mười năm rồi!”

Cõi mông lung đó đâu phải chỉ có thiên đường. Những nơi khác có vui như vậy không?

Hai bợm nhậu ngồi bên chai rượu đã cạn quá nửa. Một ông hỏi:

“Ông bạn nghĩ là có thế giới bên kia hay không?”

Ông bạn gục gặc đầu.

“Có chứ! Mà chắc ở bển cũng vui vẻ lắm, nhậu nhẹt lu bù.”

“Sao ông biết?”

“Thì ông thấy đấy. Mấy chả đi có cha nào thèm quay về đâu!”

Dương sao âm vậy… Dân gian vẫn cứ tin như thế. Cái cõi đầy bí ẩn đó được hiểu như là một nối dài của cõi tạm này, cũng có cuộc sống và những cung cách sống cụ thể như nhau. Vậy nên mới có dịch vụ gửi UPS không thiếu thứ gì qua cõi mờ ảo đó. Nhà cửa, xe cộ, quần áo, nồi niêu soong chảo, vàng bạc, tiền đô giấy lớn 100.000, và cả…. điện thoại di động nữa! Mấy bà thương chồng cũng không quên gửi những nàng hầu trắng trẻo xinh đẹp xuống cho các ông chồng bớt cô đơn. Dĩ nhiên, trước khi hóa vàng, mấy bà không quên rạch mặt, chọc mù mắt hình nhân để thỏa cơn ghen kéo dài qua hai cõi!

Tin như thế bị coi là tin nhảm. Mê tín! Nhưng mâm cơm cúng ngày giỗ ngày tết chắc có ý nghĩa khác. Không ai nghĩ là người từ cõi kia về ăn như chúng ta ăn (cơm canh còn nguyên đó chứ có hụt đi chút nào đâu!) nhưng làn khói nhang ấm áp mời người quá cố về thụ lộc được hiểu như là một cách tưởng nhớ tới người thân đã bước sang cõi khác trước chúng ta. Tấm lòng thương tưởng của chúng ta thể hiện qua cách cúng những món ăn mà người thân quá cố ưa thích khi còn sinh tiền.

Trong nghĩa trang, một ông dọn cơm canh cúng trên mộ vợ. Một ông người bản xứ thành kính đặt bó hoa trên ngôi mộ bên cạnh. Lễ bái, cầu kinh xong, ông bản xứ hỏi ông Việt Nam:

“Bộ ông tin rằng vợ ông có thể về ăn được những thức ăn ông cúng như vậy chăng?”

Ông Việt Nam bình thản hỏi lại:

“Bộ ông cũng tin rằng vợ ông có thể về ngửi được bó hoa ông đặt trên mộ kia chăng?”

Chỉ một bước ngắn, chúng ta chuyển từ cõi này qua cõi khác. Ai cũng ngại ngần trước nhịp bước vô định này. Cõi tạm, cõi… khách sạn, chúng ta đã quen nếp sống. Cõi thực, cõi… nhà, chúng ta u u minh minh. Cái bước dùng dằng từ một chỗ đứng cân bằng trên mặt đất sang chỗ chênh vênh mây trời là cái bước mỗi con người phải trải qua. Điều chắc chắn sẽ xảy ra này chúng ta không muốn nghĩ tới. Càng thêm tuổi, chúng ta càng làm lơ không muốn nghĩ tới. Không nghĩ thì làm sao mà hiểu được.

        Thế giới có triệu điều không hiểu
        Càng hiểu không ra lúc cuối đời
        Chẳng sao khi đã nằm trong đất
        Đọc ở sao trời sẽ hiểu thôi.-

* * * * * * * * * * * * * * * * * *

Chợ An Đông trước 1975

nón che quá nghiêng

như phượng muôn đời thương kiếp ve

Nhược Thu

Từ có em về ngang mỗi bữa,
Phố vui nên nắng đổ triền miên.
Nếu như nắng quái làm em rát,
Vành nón xin đừng che quá nghiêng.

Từ có em về qua lối nhỏ,
Mùi hương như cũng quyện bên đường.
Lỡ mai hoa có buồn quên nở,
Vì bởi ghen thầm ai dễ thương.

Từ biết em về ngang phố hẹp,
Bỗng dưng tôi thích tập làm thơ.
Vần gieo nắn nót từng cung đẹp,
Nhưng có bao giờ em liếc cho.

Rồi bỗng lối về em vắng mãi,
Thơ tôi như cỏ dại bên hè.
Mỗi ngày hai buổi chờ sương xuống,
Như phượng muôn đời nhớ tiếng ve.

******************************************************

Paganini – Cantabile Violin, Spanish guitar

                      

Quốc Học Đồng Khánh chia rẻ đôi bờ

Quốc Học Đồng Khánh chia rẻ đôi bờ

Tôn Thất Tuệ

Lâu lắm tôi không về Huế mà ở Huế thì cũng như không; tôi không để ý gì bên ngoài nhưng còn nhớ con đường chia rẻ "đôi ta" nó nằm giữa cuộc đối thoại: chuông QH muốn chi, muốn chi?; trống ĐK muốn chồng, muốn chồng. Con đường nầy ít ai đi nhất, mà rất kỳ cục trong thiết kế đô thị.
Trong số những khúc đường ngắn làm thành ngã ba với Lê Lợi, đoạn nầy không có ngõ mở ra. "Có lẽ", vì tôi chưa bao giờ đi qua đường cạnh hông Nhà Thương nhưng ở góc Ngô Quyền có nhà xác, cổng lớn không bít bùng như QH và ĐK.
Những đoạn ngắn nầy từ Ga có tên Nam Giao, Trần Thúc Nhẫn, Phan Bội Châu, Nguyễn Trường Tộ và tạm gọi đường Nhà Xác; thiệt ra tôi đã quên đường Lê Lai giữa ĐK và Tòa Tỉnh nhưng bị chận ở lao Thừa Phủ nên không đi tiếp đến Ngô Quyền. Gọi là đường ngắn vì công dụng phân chia các khu xây cất lớn nhưng trừ đường Nhà Xác và Lê Lai, các nơi khác được kéo dài và phát triển. Nam Giao chạy lên dốc để được nêu tên trong bài hát của Duy Khánh "dốc Nam Giao còn cao thương nhớ", nhà cửa hai bên. Trần Thúc Nhẫn có vài villa trước khi đâm xuống chợ Bến Ngự, có nhà những người đẹp Minh Đa, Kim Phú, Kim Liên, Xuân Lan, Ngọc Thắm... Trần Thúc Nhẫn tiếp nhận Phan Bội Châu. Phan Bội Châu gần Lê Lợi có vài villa kiểu tây nhìn qua hông QH, sau đó mở rộng làm đường chính cho khu Bến Ngự.

Ít phát triển nhất là Nguyễn Trường Tộ giữa hai trường của "thằng cu và con cấy". Thời xưa chửa có (không phải có chửa nhé) lon nhom, ly giấy, bao nylon, nên khúc nầy chỉ có cỏ rậm hai bên, phủ cả lề vôi và dĩ nhiên không có lối đi bộ xi măng như bây giờ. NTT sau khi làm việc phân chia, đổi hướng với góc độ rất nhỏ, mở rộng, đi thẳng qua cầu, đâm ngay vào nhà thờ Phủ Cam; nổi tiếng với tư dinh Ngô Tổng Thống.
Bức ảnh nầy tôi phải nhìn cả mấy phút, định tâm mới nhìn ra phía bên có cổng vuông kiosk là ĐK, nhưng tôi chưa bao giờ thấy kiosk nầy và đoạn tường có các hình tròn và hình như chông sắt bên trên.
Ấy là nói về thời xa xưa khi lịch sử "còn rất trẻ". Tôi còn nhớ suốt khúc đường nầy, hai trường không có cổng ra vào. Ngay cả mấy gian nhà phụ mà vách hông là tường thành cũng không có cửa sổ mở ra; lúc Khải Định còn "ở rể" thì ông tổng giám thị Nguyễn Hoài ở đây, còn thấy trong hình. Nhưng bên QH phía hông Phan Bội Châu thì có cửa cho học sinh ra vào. Ít khi thấy người đi; mà cũng ít khi chộ đoàn xe của Ngô Tổng Thống về thăm nhà ở Phủ Cam (đi lối khác).

Thời đại QH của tôi bắt đầu ở phòng học cuối trên lầu gần đường. Tôi nhìn mãi mỗi ngày sự cô tịch tuy cô tịch chẳng lạ gì ở Huế thời đó; hình ảnh tầm thường không sắc diện cá biệt chìm sâu vào lòng để về sau giúp tôi hiểu thêm ý của Lâm Ngữ Đường rằng hy vọng như con đường không có lúc đầu nhưng người đi mãi mà thành. Bước đi của nhà văn nầy là bước đi của người và thú rừng. Nhưng bước đi trên khúc đường vắng nầy là những bước rất thật trong lòng, ít nhất, của những học sinh hai trường nam nữ ngồi học trên lầu nhìn xuống.

Nhưng cảm ơn nhà thiết kế đô thị, đã - ngoài dự tính - để một chút riêng tư cho lũ học trò thời xưa, không có sự nhộn nhịp phía Lê Lợi. Bây giờ thế nào chẳng rõ làm sao. Khúc đường nầy không phải là đường em đi hằn lên bóng tóc thề, hay anh theo Ngọ về; vì có ai đi mô mà theo. Nhưng sao nó vẫn là con đường của tâm hồn khó tả vô cùng. Khi đã tan nát đời hoa, tôi đã viết một bài vè ngắn về một ngôi trường như một linh đài nhật nguyệt nơi em trì niệm tiếng nồng thơm, ngàn tu sĩ quỳ sau em học đạo. Nhưng thi cảm vẫn từ ngôi trường nầy; "má non" của tôi cũng la lết đánh thẻ mấy năm tiểu học trước khi vô Nam. Thời gian xóa bao niềm yêu thương…!?

Concierto de Aranjuez

============== === 

30.4 bác ở đâu?

hình vẽ của Mori Izumi, Nhật Bản

Lúc Đó Bác Ở Đâu?

Tiểu Quyên

Thưa bác, nhiều năm qua bác nhắc đi nhắc lại về chuyện Ba Mươi tháng Tư. Bác nói rằng mỗi người đều có một ngày Ba Mươi tháng Tư cho riêng mình. Bác vẫn hỏi một câu: Lúc ấy quý vị đang ở đâu? Thưa bác, ngày Ba Mươi tháng Tư năm 75 cháu đi nhận xác chồng ở Nghĩa Trang Quân Ðội Biên Hòa. Xin kể đầu đuôi như sau:Người yêu của cháu, chồng sắp cưới của cháu là Nguyễn Ðông Thành, trung úy Biệt Ðộng Quân, đơn vị đóng tại Chân Thành (Bình Long) vào thời kỳ 1975. Từ lúc ra trường Thủ Ðức, anh làm trung đội trưởng tác chiến cho đến khi lên trung úy đại đội trưởng đã bị thương 4 lần. Một lần bị thương nặng phải nằm nhà thương hai tháng. Còn các lần khác chỉ bị thương nhẹ.Cháu gặp anh trong một lần nữ sinh đi ủy lạo chiến sĩ tại Tổng Y Viện Cộng Hòa rồi quen nhau. Sau đó chúng cháu đôi khi lại còn cầu cho bị thương nhẹ để có dịp gặp nhau ở Sài Gòn. Một lần anh chỉ bị trẹo chân vì nhảy trực thăng mà được nghỉ đến gần một tháng.Ðó là lần bị thương hạnh phúc nhất của chúng cháu. Gia đình hai bên đã có dịp gặp nhau sau khi chúng cháu về thưa với cha mẹ. Ðầu năm 75 đã làm đám hỏi. Chờ đến đầu tháng 5-1975 là làm đám cưới. Cháu có ông cậu làm trung tá ở Sài Gòn quen biết nhiều nên hy vọng sẽ giúp cho anh Ðông Thành đổi về đơn vị hậu cứ hay về Bộ Quốc Phòng.Tết 75, hai đứa chúng cháu đến mừng tuổi cậu và xin cậu chạy giúp. Chạy đây là nói hộ chứ không phải tiền bạc gì hết. Cậu cháu coi tướng anh Thành và rất hài lòng để mừng cho cháu gái. Cậu khen vị hôn phu của cháu tuy còn trẻ nhưng rất đẹp trai và tướng mạo đàng hoàng. Anh mới có 22 tuổi, còn cháu 19 tuổi vào năm 1975. Cháu cũng khá cao mà anh Thành còn cao hơn cháu cả đầu người. Anh chơi thể thao cả xà ngang và xà dọc nên người rất tài tử. Bạn học trường Gia Long đứa nào cũng thích trung úy Ðông Thành của cháu.

Tuy nhiên, khi hỏi chuyện về đơn vị của Thành thì ông cậu của cháu hơi ngần ngại. Cậu nói rằng năm trước có xin cho con một anh bạn đóng đồn được đổi về tỉnh. Chỉ một tuần sau anh thiếu úy lên thay thế bị hy sinh. Bà mẹ anh này đi thưa Giám Sát Viện về tội ăn tiền đổi người để đưa con bà vào chỗ chết. Vì vậy cậu cháu nói để chờ một thời gian, đơn vị rút từ Chân Thành về hậu cứ rồi sẽ xin đổi sau.Người yêu của cháu cũng rất tự ái nên không hề nói gì thêm, cứ bấm tay cháu gạt đi không muốn đề cập đến việc xin thuyên chuyển nữa. Từ biệt ông cậu xong, hai đứa ra về. Cháu giận anh ấy hết sức, nhiều lúc chỉ muốn cho ra trận chết đi cho rồi.Ðàn ông mới hơn hai mươi tuổi mà đã muốn làm anh hùng. Gia đình anh ấy con một, xin hoãn dịch cũng còn được chứ ai lại đi Biệt Ðộng Quân. Quanh năm hành quân, đôi khi ở đơn vị còn có lệnh phải cạo trọc đầu cho thêm dữ dội. Nhưng nói gì thì nói, anh Ðông Thành dù để tóc dài hay tóc ngắn thì trông vẫn đẹp như tài tử Pháp Alain Delon. Cháu rất hãnh diện đi với anh ở đường Nguyễn Huệ. Nhưng hai đứa đâu có được dịp đi chơi với nhau nhiều lần. Qua tháng 3-1975, có tin địch uy hiếp Chân Thành, gia đình hai bên và riêng cháu lo lắng ngày đêm. Rồi tin từ Bộ Chỉ Huy là đơn vị Biệt Ðộng Quân ở Chân Thành có lệnh rút. Quân đội cho lệnh bỏ Chân Thành.Chưa bao giờ cháu lại vui mừng khi được tin quân ta rút như vậy. Là một học sinh chưa được 20 tuổi, cháu chỉ mong người yêu sớm trở về bình yên. Quân đội muốn bỏ đâu thì bỏ. Muốn rút đâu thì rút. Nhưng đau khổ chưa, đúng như cháu đã lo ngày lo đêm. Ðơn vị cho người đưa tin về nhà để đi nhận xác Ðông Thành vào ngày 25 tháng 4-1975. Người lính ở đơn vị nói rằng anh ấy đã chiến đấu anh dũng ra sao, hy sinh như thế nào, chẳng còn lòng dạ nào mà nghe chuyện. Sao bao nhiêu người còn sống ở Sài Gòn không ra mà anh dũng hy sinh.Trời đất công bình ở chỗ nào. Ði lính có ba năm mà bị thương đến 4 lần, rồi mới chết. Ðông Thành của cháu hiền lành như thế, có làm hại ai đâu mà phải chết oan uổng như vậy. Sau khi được tin cháu cứ như điên dại rồi đi theo gia đình lên Nghĩa Trang Quân Ðội nhận xác người yêu. Dù chưa cưới nhưng cháu đã khai là chồng. Mấy ông đòi hôn thú vì tưởng cháu muốn xin tiền chồng chết. Xin tiền tử tuất với 12 tháng lương. Cháu quyết liệt nhận xác chồng dù chẳng có hôn thú.Ðất nước có còn đâu mà lãnh tiền. Anh Ðông Thành nằm như ngủ. Ðạn vào ngực, vào tim, vào bụng nhưng mặt anh vẫn nguyên lành. Anh nằm đó vẫn đẹp như thiên thần. Anh về bằng trực thăng trên băng ca đúng như trong bài ca, đúng như trong tiểu thuyết. Bên cạnh xác anh có nhiều đồng bạn cũng chết nhưng vì để lâu nên bốc mùi hôi thối.

Nhiều gia đình cũng đến nhận xác. Ðàn bà trẻ con khóc la ầm ỹ. Cháu cũng hòa theo tiếng khóc nức nở. Gia đình chôn xác anh ngày 27 tháng 4-1975, buổi chiều thì ra về nhưng cháu ở lại. Cháu trốn vào khu Nghĩa Dũng Ðài nhưng người nhà lại tưởng bạn cháu chở về Sài Gòn. Suốt những ngày cuối tháng 4 đau khổ cháu tha hồ khóc. Trên Nghĩa Trang Biên Hòa toàn là gia đình tử sĩ nên cũng không ai chú ý. Có gia đình đem theo radio nên mở ra nghe tin tức chiến sự. Rồi dân di tản ở bốn phương trời kéo nhau về tạm trú. Họ dựng lều ngay bên cạnh các phần mộ.Khu lính chết đã lâu thì có mộ bia và tấm ciment bên trên. Khu mới chết thì chỉ đắp đất. Có cả trăm cả ngàn ngôi mộ. Những ngày đầu thì có nhiều xác chở về bằng trực thăng. Về sau xác chở về toàn bằng xe nhà binh. Sau cùng thì đủ các thứ xe chở xác về Ðơn Vị Chung Sự.Nơi để xác có máy lạnh nhưng không có điện nên trở mùi hôi thối. Nhiều xác chở đến để ngay dưới đất, trời nắng bốc mùi làm cho các gia đình ở gần phải dở lều di chuyển đi nơi khác. Ông sĩ quan trách nhiệm chôn cất nóng nẩy gắt gỏng và anh em chôn cất làm việc rất vất vả. Ai cũng có mùi rượu và dầu Nhị Thiên Ðường đầy người.Ðến ngày 30 tháng 4, khi có lệnh đầu hàng thì không còn ai trách nhiệm. Lúc đó đã xuất hiện người của cộng sản ra gom dân gom lính chạy loạn bắt phải đào hố chôn tập thể. Một anh công binh của mình lấy xe đào các hố thật lớn, rồi đưa tất cả các xác lính Việt Nam Cộng Hòa chôn tập thể. Có gia đình cố dành lại xác người thân tự đào lỗ chôn riêng. Cháu thấy một gia đình chỉ có người vợ trẻ với mấy đứa con tám chín tuổi ạch đụi bới đất chôn chồng.Cháu tìm cuốc đến giúp một tay và thấy mình đã bớt điên. Thấy cảnh hai đứa nhỏ cùng mẹ móc đất chôn bố, cháu thấy cuộc chiến tranh vô nghĩa biết chừng nào. Và sự đau khổ của mình cũng chẳng phải là duy nhất. Ðứa con gái chừng 10 tuổi và đứa em trai 6 tuổi vừa khóc vừa móc đất giúp mẹ. Cháu sẽ không bao giờ quên được hình ảnh này.

Sau đó qua ngày 2 tháng 5-1975, cháu quá giang xe của người ta về lại Sài Gòn. Năm 1980, cháu lập gia đình với một anh Thủ Ðức còn trẻ có 2 năm cải tạo. Chúng cháu vượt biên rồi vào Mỹ. Chồng cháu rất hiểu biết nên tôn trọng mối tình đầu của cháu với Ðông Thành.Từ mùa Xuân 1993, chúng cháu cứ vài năm lại về Sài Gòn và lần nào cũng lên Nghĩa Trang. Cháu có thuê người làm cho anh Thành tấm ciment đúng kích thước như các ngôi mộ khác chứ không muốn xây cho thật lớn. Anh Thành đã muốn được chết như các chiến hữu thì phải để anh nằm giống như các bạn của anh.

Cháu vừa thương mà vừa giận anh biết chừng nào. Người yêu của cháu là mối tình đầu, anh chính là hình ảnh của chiến tranh Việt Nam. Cháu vừa ghét lại vừa thương. Ðã 30 năm qua rồi mà tình cảm vẫn không thay đổi. Bác đã hỏi rằng, ngày Ba Mươi tháng Tư cháu ở đâu? Vâng, 30 tháng 4-1975, cháu đi chôn chồng ở Nghĩa Trang Quân Ðội Biên Hòa. Vậy thì phần bác, Ba Mươi tháng Tư, bác ở đâu? (Viết tặng các con của mẹ)