CHỢ HUẾ tranh HIẾU HỒ

Tôn Thất Tuệ

Xin mời xem họa phẩm của Hiếu Hồ "Chợ Huế".

Màu đen không tụ thành một khối như áo hồng của cô gánh chuối. Màu nầy ở khắp nơi: quần lãnh đen, mái tóc đen, bóng đen dưới nón ... Màu đen dàn ra như một thế trận, như cái mâm đồng bên trên có những hoa màu. Mạn lưới nầy như trọng lực giữ cho mọi vật không bay lơ lửng tầng không và duy trì một bố cục ăn khớp. Màu đen còn nói thêm độ đậm của các màu khác cũng như chiều sâu nội tâm của tác giả và người xem. Các màu không chói lọi mệt mắt, không dùng màu nguyên, mà dùng màu pha. Màu sắc hài hòa, có trật tự như bố cục của âm nhạc.

Màu sắc phối hợp là như thế. Nhưng thực tế các chợ kể cả chợ Huế có màu sắc như vậy không? Câu hỏi nầy đặt đúng cho ngành nhiếp ảnh nhưng không xẩy ra cho hội họa; nếu hội họa đưọc tự do diễn tả những cảm quan vượt trên thị giác. Tuy có phần trừu tượng, trực giác cho thấy hội họa muốn nói đến một sự có thể là, có thể hiện diện (something that could be; quelque chose qui soit).

Một cái nhìn lồng vào cái nhìn của giác quan, có người nói là 'metaview'; nhìn bên trên như metaphysic, siêu hình học, nhìn khác như khuôn mặt góc cạnh lập thể.

Quý vị đã không phạt trách chung tôi với câu thơ: bầy chim là hạt đậu, nét trầm tư là mạch máu của loài hoa; thì xin quý vị cho phép Hiếu Hồ mặc cho các phụ nữ gánh gồng, buôn thúng bán bưng những chiếc áo màu xinh tươi. Màu nơi y phục tỏa ra từ những tâm hồn rất đẹp trong vườn hoa của nhân loại. 

Các nhân vật nầy đã, đang và sẽ là những bà mẹ. "Con ơi, mẹ là Thượng Đế, cho con nguyên lý cuộc đời" (nguyên lý yêu thương, Phạm Thiên Thư). Các người nầy sẽ mặc áo gấm về làng chung của loài người.

Lần trước chúng tôi đã 'share' bức hình vào FB riêng và ghi những ý nghĩ như trên. Một thân hữu thẳng tính đã trách tác giả và người share cố ý đánh bóng chế độ. Ai cũng quần rách áo xơ, áo đen nâu làm chi có bà bán gạo mặc áo gấm vàng?!

Chúng tôi không ngạc nhiên, những xét trong thời đại đã bị điều kiện hóa bởi tình thế, không nên trách. Theo báo chí bây giờ là vũ khí hóa (weaponize) các chủ đề để tranh thắng thua. Nhưng rất tiếc sự việc đã ngăn chận những cảm quan nghệ thuật. Chúng tôi đã nhiều lần bị "bắn". Một lần chúng tôi mượn ý niệm hoa tạng của Phật giáo mà viết: cho hoa nở ngoài vòng sinh diệt, thì có một nhà văn khuyên tôi nên đi mua hoa plastic để hoa không tàn phai rơi rụng.

Chúng tôi xin tự lộng quyền mà nói bức tranh Chợ Huế nầy là một ước mơ hòa điệu như Cung Tiến ước mợ "thời hoàng kim xa quá, biết đến bao giờ tái sinh cho người". Thế rồi Hiếu Hồ đến gần với nhac sĩ nầy. "đời lập tự những hoang sơ", hoang sơ như ngồi trệt xuống đất, trân quý những thúng gạo, hột ngọc của trời.

Bên trên đã nói đến một khả thể có thể đến (something that could be; quelque chose qui soit) nay thì nói thêm chút nũa, bức tranh trình một ước nguyện thái hòa, nó trở thành một điều phải có (something that should be, quelque chose qui doit être). Đó là nhiệm vụ của nghệ thuật, triết học và tôn giáo trong đó có hội họa.

sơ sịa vài món ăn chơi

Hegseth, bộ trưởng quốc phòng chỉ định

Palestine là cái đéo gì?


Trump đã không đi dự lễ nhậm chức của Biden nhưng nay Biden thù tiếp Trump đầy đủ lễ nghĩa nhân tình và có gởi gắm thằng em (xin lỗi thiếu chữ) Ukraine. Hai ông chồng thì nói chính trị, bà vợ ông Biden mời bà vợ ông Trump uống trà (không phải nhẫm xà hối lộ nhé) nhưng người đẹp Melani không tới. Báo chí nói lại chuyện cũ Melani hận bà cụ Jill Biden đã cho FBI lục lọi tủ xí líp xu chen của Melani có chụp hình làm mẫu nghiên cứu bí quyết undercloth đã giúp Melani cỗm một ông tỷ phú, cái xu chen xì líp nào để chồng yêu. Tạm xem là chính trị xí líp xu chen.

Đa số người Việt ở Canada không thích Trump cho Trump không xứng đáng làm TT. Nhưng chính phủ Canada đã "lign up" với Mỹ trong chính phủ mới và tuyên bố là nước đầu tiên sẽ ủng hộ và hưởng lợi chính sách quân bình cán cân mậu dịch với Tàu. Canada sẽ nhờ Mỹ chận bớt làn sóng hàng hóa của Tàu. Trái với dự tưởng, Canada là nước nhập cảng nhiều hàng nhất vào Mỹ chứ không phải Tàu. Nếu Trump giảm số hàng của Tàu thì thị trường nầy là nơi nuôi béo Canada. Trong nhà tôi, máy móc trong bếp đều từ Canada, tủ lạnh, micro owen, bếp núc, trừ nồi cơm điện National xài 25 năm chưa hư.
Bốn năm qua Biden đã tạo cơ hội cho tội phạm và thành phần bất hảo từ miền Nam lên miền Bắc và từ đó xâm nhập Canada. Canada đã thấm đòn và nay nghe Trump siết biên giới và trục xuất số đông, Canada thấy yên lòng.
Mexico có lẽ sẽ phải theo con đường của Canada.

Chính phủ Trump có thể sẽ không có cảnh thay người như thay áo, rồi những người cũ trở nên thù hằng như cố vấn an ninh Bolton giờ nầy vẫn còn đeo riết Trump mà chửi. Bác Trâm bây giờ chỉ chơi đồ cổ, dùng những người trung thành.

Trump nhanh chóng chỉ định thành phần chính phủ và vào những vị trí quan yếu. Cựu phó TT Pence, khác với dự tưởng, đã hoang nghênh những quyết định nhân sự của Trump để thi hành chương trình hành động bảo thủ. Tuy vậy mới nhất Pence chỉ phản đối việc để cử Robert Kennedy làm bộ trưởng y tế, trong lúc nhiều người khác thì chống lung tung. Pence cho rằng Robert Kennedy sẽ đi ngược với quan điểm pro life, chống phá thai; chủ trương bảo thủ nầy đã đưa Trump hai lần vào White House.

Qua thành phần chính phủ mới, chúng tôi thấy điều lạ liên quan đến Do Thái.
Trump thắng cử nhờ ba tiểu bang Pennsylvania, Michigan và Wisconsin, tuy tỷ số rất thấp, cao nhất là 1,5 %, có nơi chỉ 0,8%. Nếu Harris ăn thì thành nữ tông tông. Hai bên đều ngang ngửa số phiếu người gốc địa phương ăn sâu vào Rust Belt. Trong vùng nầy có số cử tri gốc Arab ủng hộ Palestine đã ra mặt chống Biden, họ thành lập phong trào Uncommited Voters, nằm nhà ngủ, không đi bầu. Khối lượng phiếu nầy rất quan trọng, Harris và Trump đều ve vãn. Theo thiển ý, Harris không thành công vì:
- Harris không chịu nói rõ (thật hay dối là chuyện khác) rằng bà không phải là Biden.
- Bill Clinton đã đến vận động bằng cách biện hộ cho việc Do Thái sát hại người Palestine, 43 ngàn chết và 200 ngàn bị thương. Clinton nói không khác Netanyahu: cần thiết vì Hamas đã giết một ngàn người Do Thái.
- Liz Cheney cùng Harris xuất hiện tại chỗ thì bị tố cáo là con gái của Dick Cheney, cựu phó TT, kẻ đã trục lợi gây chiến làm cho người Muslim chết, nói dối Saddam Hussen có vũ khi sát hại hằng loạt (Mass destruction weapons).
Trump khôn ngoan hơn, tránh né và chú trọng việc phục hồi Rust Belt; may cho Trump khối người nầy không nêu việc Trump đưa tòa đại sứ Mỹ từ Tel Avis về Jerusalem, khác với ý nguyện của Palestine. Theo ngu ý, tỷ số rất thấp nói trên có phần đóng góp rất lớn của người Arab, nhất là ở Michigan.
Căn cứ vào "lý lịch" nói theo kiểu VC, của ba người mà Trump chỉ định vào nội cát, lập trường của Trump với Do Thái còn nguy hiểm hơn cái ba phải của ông Bị Đần.
1.- Stefanik, đại sứ tại LHQ, ngang hàng với bộ trưởng, họp hội đồng chính phủ là người ủng hộ Do Thái cùng cực, đã nạo các viện trưởng đại học không trừng trị người theo Palestine. Bà nầy Zionist hơn cả Nikki Halley.
2.- Huckabee, đã từng tranh cử TT, cựu thống đốc Arkansas, thân phụ đương kim nữ thống đốc Arkansas, là một mục sư tin lành. Huckabee được chỉ định làm đại sứ tại Do Thái. Ông công khai chống chủ trương hai quốc gia Palestine và Do Thái sống chung, giải pháp hòa bình trong vùng; giải pháp mà phe nhóm của Nettanyahu chống đến cùng và làm mọi thứ cần thiết để chống lại kể cả việc nuôi dưỡng Hamas. Huckabee nói toàn vùng đất nầy God đã chỉ định là sở hữu của Do Thái; tức là vùng gọi là Gaza, West Bank nay người Do Thái tiếp tục lập các ki bút, giết hại đuổi người Palestine mà LHQ đã kết án. Mike Huckabee đã không ngại nói: there's really no such thing as a Palestinian. Làm đéo gì có cái gọi là một người Palestine.

3.- Ngoại trưởng Rubio tại Thượng Viện đã nói rằng người Palestine chống Do Thái là những loài súc vật nguy hại cần tiêu diệt.
4.- Hegseth, bộ trưởng quốc phòng mang trên thân thể rất nhiều chỗ xâm, thứ nhất là Thánh Giá của Do Thái (Israel's Cross). Trên thân thể của Pete Hegseth còn thấy súng, đao kiếm.

 

Đại diện các tổ chức "Bỏ Harris để theo Trump" cùng những thị trưởng muslim đã lên tiếng lo ngại.

Nếu những thỏa thuận nói chung không được tôn trọng, kỳ bầu cử 2026, midterm election CH sẽ mất đa số thượng và hạ nghị viện. Năm 2016, Trump cũng có trifecta (White House, thượng hạ nghị viện), nhưng mất ngay vào hai năm sau. Midterm election là thước đo khả năng quản trị, và điều hành quốc sự của tổng thống.

Xin tham khảo link nầy về ý nghĩa các hình xâm của bộ trưởng quốc phòng Mỹ do Trump chỉ định.

24 giờ giải quyết Ukraine

Tôn Thất Tuệ

Cựu chỉ huy NATO James Stavridis dự đoán cuộc xung đột Ukraine sẽ kết thúc với việc Nga kiểm soát khoảng 1/5 lãnh thổ Ukraine.

Cựu chỉ huy trưởng Nato không đạt cái khôn ngoan Đông Phương ý tại ngôn ngoại nên đã dùng đồng hồ mà nói Ukraine giải quyết trong vòng 24 của Trump là xao nặng xạo. Ông cũng sẽ dùng chữ nầy cho hầu hết người VN, khi người mình trả lời: chuyện dễ mà ba mươi giây dù khi máy xe hỏng  đến cả ngày mới sửa xong. 30 giây có nghĩa người đáp có đủ khả năng làm việc ấy, muốn làm việc ấy, bạn đừng lo, tui không đòi tiền v.v...

Câu nói của cựu chỉ huy NATO James Stavridis "cuộc xung đột Ukraine sẽ kết thúc với việc Nga kiểm soát khoảng 1/5 lãnh thổ Ukraine". Có nghĩa là Ukraine sẽ được giải quyết trong ngoặc kép "24 giờ".

Jame Sravridis không thần thánh gì, chuyện nầy đã đặt ra ngay khi Putin nổ súng năm 2022; Putin lấy một số đất và sẽ cho trưng cầu dân ý như đảo Crimea đã làm và Ukraine sẽ trung lập. Bạn có thể chê hay khen Trump khi Trump nói Crimea rất Nga (very Russian); sử gia và các nhà nhân chủng học xem Trump là một chính khách thực tiển, các bình luận gia cho rằng Trump mở đường cho hươu Putin chạy vô Kyiv. Sử học cho biết thực thể gọi là Ukraine hiện nay được cấu thành ít nhất 50% bởi bôn sê vít và Nga Hoàng.

Vua Nga thắng các đế quốc khác, đã lấy đất Ba Lan cho Ukraine làm của, nay là phần phía tây để Ukraine nại (claim) không tách lìa Âu Châu, mà là vùng rất Ukrainian. Sau cộng hòa Russia, cộng hòa Ukraine là xứ phát triển nhất vì cùng tiếng nói, cùng thống thuộc tôn giáo, và vì ưu ái của Kroutchev. Ông Cút đã giao Crimea cho Ukraine quản trị giống như tổng thống Diệm đã giao Hoàng Sa cho Quảng Nam Đà Nẵng.

Tâm lý của quần chúng từ khi Liên Xô giải thể cho rằng Ukraine không thể tách lìa Nga, Ukraine giữ rất hiều vũ khí hạch nhân, sau nầy chịu trả cho Nga để có có quy chế trung lập.

Hoa Kỳ và Nato đã trang bị và huấn luyện quân đội Ukraine hùng mạnh, tuy trái với Budapest Memorandum. Ukraine muốn gia nhập Nato và khối thị trường chung Âu Châu.

Putin không đồng ý vì Ukraine cho Nato vào ngay cổng và ngăn chận Putin thành lập khối Á Âu như khối Âu Châu. Giáo hoàng tuy dùng chữ không đẹp là bark, chó sủa, rất thực tế như Ngài nhìn same sex marriage là điều không tránh được.

TT Ukraine là Zelensky đồng ý hủy bỏ ý định gia nhập Nato và duy trì trung lập. Nhưng qua đêm, ông đã đổi ngược 180% và dùng súng đạn của Mỹ cho đến bây giờ.

Vũ khí không quyết định chiến tranh mà VN đã chứng minh.

Đường lối theo tướng Jame Starvridis đã được nêu ra bởi các thủ lãnh Âu Châu, nhất là khi cấm vận trở nên trò hề, chỉ làm cho Ấn Độ giàu thêm đứng ra mua dầu cho Âu Châu ăn hoa hồng.

Ai lại không biết soạn thảo một hiệp ước không dễ gì làm xong trong 24 giờ, mà soạn thảo rồi còn phải thi hành.

James Starvridis sinh Feb 15, 1955 làm sao biết hiệp ước Genève 1954 ngưng chiến VN. Giáo sư Vương Văn Bắc nói tại lớp học QGHC rằng việc Mao Trạch Đông chiếm Hoa Lục 1949 là đầu mối cho VM chiếm VN. Lúc ấy, Nixon đến Hà Nội và quyết định viện trợ quân sự cho Pháp và Quốc Gia VN. Chiến sự ở VN là chiến sự ở chính trường Paris. Vì là chính thể đại nghị, quốc hội bất tín nhiệm chính phủ, lập chính phủ mới, vài tháng có thêm một thủ tướng mới. Thủ Tướng Laniel phải khóc trên diễn đàn quốc hội, khi từ chức.

Chính trị gia trẻ tuổi gốc Do Thái Pierre Mendes France lên thay kiêm chức ngoại trưởng thương thuyết tại hội nghị Genève. Ông tuyên bố sẽ chấm dứt chiến tranh Đông Dương không quá hai tháng, một cuộc chiến kéo dài đã lâu, sau một lịch sử thuộc địa. Không ai tin. Ông nhậm chức ngày 18 thg 6 năm 1954 và một tháng hai ngày sau hiệp đinh Genève ra đời, ngày 21 thg 7, 1954. Kinh nghiệm chớp nhoáng ấy không giúp ông giải quyết chiến tranh Algérie vì ông không có cơ hội, ông từ chức sau 8 tháng làm việc.

Dĩ nhiên Mendes France rất may, vì nước Pháp đã mỏi mệt; Mao Trạch Đông xuất hiện muốn làm lãnh tụ có đàn em biết nghe lời đã ép HCM chấp nhận hiệp định tuy ông muốn đánh tiếp sẽ thắng hay thế giới giao cho ông toàn cõi VN. Giáo sư Patrick Honey, cố vấn phái đoàn Anh kể lại cho chúng tôi nghe trực tiếp năm 1964.

Ukraine với Mỹ không quan trọng bằng VN với Pháp, không có quá khứ thuộc địa, chiến tranh Đông Dương gồm cả Miên Lào. Nếu chiến tranh ĐD đã giải quyết sau bao bế tắc trong vòng một tháng, thì Ukraine giải quyết trong vòng 24 giờ nghe cũng được lắm, tính theo tỷ lệ.

24 giờ hay 30 giây có nghĩa đã nắm được nguyên tắc và phương thức hành động, có tin tình báo đầy đủ. Thực tế, nếu Mỹ ngưng viện trợ quân sự thì U không thể tồn tại quá một tuần. Trump có thể quyết định như Ford quyết định ngưng viện trợ cho VN nắm 1975. Từ khi lên cầm quyền, Zelensky cùng bà vợ chỉ có một chữ: vũ khí, vũ khí, giúp mau lên, giống như Trần Văn Trạch, xổ số mau lên, xổ số mau lên. Vã lại, chiến tranh Ukraine, đã làm vật giá thế giới gia tăng, ảnh hưởng giá sinh hoạt của Mỹ, cần chấm dứt càng sớm càng hay.

Đã mỏi mệt không kém, Nga sẽ đồng ý dễ dàng hưu chiến tại chỗ. Putin đã hiểu bài của Lenine, chiến tranh quân sự chỉ là phương tiện của chính trị, đánh và đàm không khác nhau.

Theo ngu ý, ngưng chiến Ukraine sẽ mang hình thái giống như VN 1954. Hiệp định 1954 về hình thức, để giữ mặt cho Pháp, chỉ là một tạm ước quân sự, ký kết bởi các viên chức quân sự VM và Pháp. QGVN của vua Bảo Đại không ký. Hoa Kỳ, Nga, Anh và Tàu không ký nhưng ký vào thông cáo chung hứa sẽ giữa hòa binh cho vùng Đông Nam Á, tôn trọng chủ quyền của các quốc gia địa phương. 

Các cường quốc ký thông cáo chung ởm ờ nói sẽ để cho Đông Dương trung lập. Nhưng Nga Hoa tiếp tục quân viện cho Hà Nội và HCM chủ trương thôn tính miền Nam từ ngày đầu tiên vào Hà Nội. Hoa Kỳ thành lập Seato, minh ước Đông Nam Á thi hành chính sách bao vây Trung Cộng với dãy pháo đài từ Pakistan đến Đài Loan; cho VN nhiều khả năng quân sự. Thủ Tướng Trần Văn Tuyên từ Mỹ về phi trường tuyên bố Thế Giới Tự Do không bao giờ bỏ VN, tiền đồn số một, superbe front post of the Free World.

Trở về Ukraine, để giữ mặt cho các phe tham chiến, Nga và Ukraine sẽ cho hai ông nhà binh già ký đình chiến da beo hay gom quân; dân chúng hai bên có thể chọn nơi cư trú như ở VN có cuộc di cư.

Một bản tuyên bố chung sẽ ra đời các cường quốc ởm ờ giữ trung lập cho Ukraine. Phía Nga vùng mới chiếm và hai tiểu quốc ly khai sẽ hợp nhất, tái lập khu Nga Mới xưa. Nơi nầy sẽ có nhiều trật tự hơn vì văn hóa và dân chúng có tính cách Nga nhiều hơn (more Russian).

Phía Ukraine, mấy năm chiến tranh đã phơi bày những nhược điểm nội bộ, dân chúng không còn thiết tha quốc sự như những ngày đầu. Đời sống xã hội, theo các báo, như Saigon xưa. Chiến tranh thì chiến tranh, Saigon vẫn có phòng trà Đêm Màu Hồng, những dancing, quán ăn, nếu VC đặt bom thì ráng chịu như nhà hàng Mỹ Cảnh. Thủ Đô Kyiv cũng vậy, nghe súng nổ hay còi báo động thì chạy trốn rồi ca hát nhảy nhót tiếp. Vẫn còn những vấn đề như 80% dân chúng theo Orthodox thuộc hệ thống Orthodox Moscow. Ở phía tây nam chen giữa Ukraine và Moldovia có một dung đất tự trị thuộc Nga sẽ được dùng làm mật khu du kích hay từ đó phát xuất các xáo trộn cho Ukraine.

Nếu những ngày đầu Zelensky chịu hòa đàm thì ông vẫn giữ được huyền thoại một quốc gia giàu như Russia, có những sở trường kỹ nghệ đứng đầu sản xuất hệ thống điện trong xe hơi, nhiều kỹ năng hàng không. Dân Ukraine chạy trốn đã định cư vĩnh viễn vì các quốc Âu Châu thích họ để giải quyết thiếu hụt công nhân, họ không thích người Arab nhập cư. Ukraine mất hết nhân tài. Nhưng bây giờ thì ván bài của Ukraine như trên mặt con xì ôm con bảy. Khi thất cơ lỡ vận biết đâu có kẻ hất hàm như Fulbright đã nói khi Mỹ rút khỏi VN: cảm tưởng của tôi về vụ nầy không khác cảm nghĩ của tôi khi đội football trường Arkansas của tôi thua đội football Texas.

Buồn nhược tiểu là chỗ ấy, xong ngay ba mươi giây. Bắt phong trần phải phong trần, cho thanh cao mới được phần thanh cao. For whom the bell tolls?

Thăm dò bầu cử lèo

TT d8a1c cử Harry Truman 1948

THĂM DÒ hay CHẢ GIÒ
Tôn Thất Tuệ
Trong một cuốn sách phổ thông hóa âm nhạc xuất bản đã 70 năm rồi, tác giả Pavlan nói có cuộc thăm dò xem thử Bach hay Beethoven ai là nhà soạn nhạc số một. Kết quả là Sebastian Bach. Về sau, vài nhà thống kê hoài nghi kết quả nầy, dựa vào phương pháp luận. Các người được hỏi là thành phần rất sùng đạo TCG họ thích Bach vì tác phẩm của Bach phần nhiều là nhạc nhà thờ, và chính ông là nhạc công đại phong cầm giỏi nhất.
Về chính trị, cuộc thăm dò 1948 đáng được chú ý. Kết quả là ứng cử viên CH Dewey sẽ đè bẹp không thương tiếc đối thủ Truman, cựu phó TT trở thành TT khi Roosevelt chết nửa đường. Chicago Daily Tribune đã in trước tin Dewey đè bẹp Truman. Truman cầm tờ báo để chế diễu khi bước lên đài chiến thắng.
Mấy chục năm sau HK có vụ in trước thứ hai xẩy ra năm 2016 với Newsweek in trước Hillary Clinton đè bẹp Trump cũng như VN chuẩn bị đủ mọi thứ để mừng Madame Président.
Vụ thăm dò Dewey Truman tuy vậy không tệ hại, sai lầm vì kỹ thuật vì cuộc thăm dò bằng telephone, lúc ấy chỉ có giới giàu sang quyền thế mới có tô lô phôn.. Vã lại thống kê và thăm dò dư luận chưa thành một khoa học.
Hai vị nữ lưu (hay hai mụ đàn bà) Hillary Clinton và Kalama Harris giống nhau ở chỗ mỗi mụ dùng hơn một tỷ bạc để tranh cử, có đủ tiền mua báo chí. Vụ mua bán nầy đã được xác nhận và New York Times đã công nhận và xin lỗi. Cựu chánh văn phòng của TT Clinton là Podesta duyệt xét mọi bài báo và ấn định giờ phát tin của các hãng thông tấn như AP.
Cả hệ thống thông tin đăng kết quả mọi cuộc gọi là poll không khác gì các thứ bôn lò, của các học giả, các trường đại học và của các báo hằng ngày, hằng tuần ... Các thứ tin giả các bôn lò nầy thổi Hillary mạnh đến độ ảnh hưởng thị trường cá cuộc để dự đoán sai, lần thứ hai sai lầm trong vòng hơn 100 năm cá cuộc.
Báo chí kỳ nầy 2024 không khác các kỳ trước, tin Harris dẫn đầu theo toàn quốc, theo từng tiểu bang, theo từng county, thị trấn nhỏ, theo từng sắc dân, theo từng lứa tuổi, trình độ học vấn, giới tính ....
Cứ 10 lần Harris dẫn đầu mới có một lần Trump đi trước nhưng tỷ số luôn ở trong vùng sai lạc (error margin). Đám cờ bạc không đạp vỏ dưa một lần nữa, luôn cho Trumps là phò mã trong betting market. Thị trường nầy điều chỉnh và đã đưa ra các dự đoán đúng, tuy trông ngông cuồng.
Trump có cả electoral và popular vote; 312 phiếu (hiện nay 295 chưa kể của Nevada và Arizona); CH sẽ có trifecta, ba thứ White House, thượng và hạ nghị viện.
Thăm dò đã ăn vào tủy não chính trị Mỹ. Bill Clinton trước khi chuẩn bị bầu cử lần hai đã đi nghỉ mát ở vùng Montana (?) có phi cơ nội dịch rơi mươi người chết; vì sao chọn nơi vùng núi?, vì theo thăm dò các báo giải trí và du lịch, dân chúng lúc ấy thích du ngoạn vùng núi.
Nhưng thăm dò dư luận đã đưa đến hai sự thảm bại của hai chính trị gia Mỹ, cùng chung một vấn đề.
Người mạnh nhất làm cho Clinton phải run sợ là Newt Gingich lấy lại đa số lưỡng viện cho CH, ngôi sao đang lên so với ngôi sao đang xuống là Clinton mất uy với vụ Monica. Dư luận thăm dò cho biết dân chúng không thích Monica. Do đó, tuy có sự chống đối nội bộ, Newt đã dùng đề tài nầy trong cuộc bầu cử Mideterm và thất bại, Newt không còn lãnh đạo và đi xuống cho đến bây giờ.
Phó TT Al Gore cũng theo thăm dò ấy đã đưa ra đường lối tranh cử giá trị gia đình "family value" muốn nói ông tách khỏi quỹ đạo của Clinton. Có dư luận nếu được phép, Clinton tranh cử lần thứ ba cũng thắng, hoặc đưa Hillary ra thì bà sẽ thay chồng ở White House. Tuy vậy Al Gore không nhờ Clinton vận động giúp mà tránh xa; tại đám ma của một TNS chết máy bay, Al Gore đã tránh không gặp Clinton. Tại đại hội đảng DC Gore không nồng nhiệt với Clinton. Thông lệ, các thống đốc nơi tổ chức đại hội sẽ chào mừng các đại biểu và giới thiệu ứng cử viên. Với chủ trương giá trị gia đình, Gore thay vì yêu cầu thống đốc giới thiệu đã yêu cầu cô con gái chưa được 30 tuổi giới thiệu "bố tôi, người của gia đình" và khai mạc đại hội. Gore còn chọn ứng cử viên phó là người chủ trương hạch tội Clinton trong vụ Monica, một thượng nghị sĩ tầm thường ít ai biết đến. Gore đã thua ngay cả ở tiểu bang nhà. Đếm lại Gore chỉ thua Bush 537 phiếu dân ở Florida và thất cử.
Vì giá trị gia đình, Gore bỏ qua nhiều issue và thất cử thì bà vợ bỏ ông, không còn giữ giá trị gia đình, tuy bà được ca ngợi tại đại hội DC mấy tháng trước là người vợ suốt đời vì chồng con. Giá như Gore không theo các thăm dò để vận động tranh cử bình thường, Gore có thể có số phiếu nhỏ như 537 phiếu để thắng thêm vài tiểu bang nhỏ sẽ thành TT. Tiểu bang nhà Tennessee dư phiếu giúp Gore thành công, nếu Gore dung hòa các quan điểm về quyền cầm súng.

Oral sex and Election 

Tôn Thất Tuệ Nov 4, 2024

Vụ Monica và Bill Clinton sôi động đến con nít cũng nghe tới. Vì lý do giáo dục, một bà mẹ Mỹ đã giải thích cho đứa con 8 tuổi rằng "oral sex" là nói chuyện qua điện thoại vài câu hơi thô tục, những chữ thô tục dùng hằng ngày ngoài đường đáng lẽ một ông tổng thống không nên nói. It was a dirty talk over the phone by street men, not fit for a president.

Bà nầy rất giỏi có thể làm từ điển như ông Đào Đăng Vỹ xứ Huế. Oral có nghĩa là bằng lời nói như oral argument, cũng có nghĩa là bằng miệng, by mouth, văn chương hơn là buccal way, par voie buccale. Bà nói như vậy để bắt đầu một bài chỉ trích hành vi "doing sex by mouth" giữa Bill và Monica ngay tại "đền thờ americana", the Ovale Office.
Monica Levinsky đã trở nên một celebrity, được biết tiếng như một kẻ đã tuột quần trước dân chúng để được tiếng, như một kẻ đến dự tiệc phải quẳng ly rượu vào tường để được chú ý.
Đều đáng nói chính trị là chính trị, bà Harris đã nói Biden "has penetrated me by his finger" (thọt ngón tay vào cửa mình của tôi) vẫn đeo Biden mà lên thì sá chi đảng DC la to sung sướng hôm qua Monica đã "endorse Harris". DC và Harris chưa đính chính câu nói của Wals rằng Harris đã đi vào chính trường như một young prostitutor, trùm đĩ.
Hãy bỏ những điều trên vì nó được nhìn từ bụng, visceral, để đi lên đầu.
Người 'oral' cô Monica đã đi vận động cho Harris trong vùng có rất nhiều người Arab ủng hộ Palestine khai trừ Biden, có nghĩa sẽ khai trừ bóng dáng thứ hai của Biden là Harris. Nhưng thay vì nói Harris sẽ không như Biden, sẽ không viện trợ quân sự vô điều kiện, Bill Clinton đã nói rõ sự sát hại người Palestine là điều đáng làm, cần làm cho dù con số nạn nhân bây giờ là 43 ngàn tử thương. Lý do, Hamas đã sát hại người Do Thái.
Sự thành hình quyền lực sức mạnh của Hamas chúng tôi đã phân tích do Do Thái nuôi dưỡng. Sau khi DoThái thả bom vô tôi vạ, báo chí thế giới khi nói đến vụ tấn công Hamas "Vụ Oct7" luôn kèm theo số ngàn nạn nhân vô tội Palestine. Có thể đấy là nước cờ rất cao của Bill? Bà vợ Hillary từ thời sinh viên đã là một nhà chiến lược; cô đã bỏ học đi "buôn vua", sống chết đưa Mc Govern vô White House, đảm trách Texas và miền Nam, the Sun Belt. Nhưng người đã từng xem HCM là George Washington chỉ có 17 phiếu trong số 520 phiếu đại cử tri. 17 phiếu nầy của Massachusett và thủ đô; Massachusett miền Bắc, là tiểu bang nhà của ứng cử viên phó Shiver; Shiver làm rể nhà Kennedy, trùm sò tiểu bang; Mc Govern không thắng ở tiểu bang nhà, South Dakota.
Clinton đã khoe công trạng chấm dứt chiến sự ở Kosovo và cứu thiểu số muslim khỏi diệt vong nhưng ông lại vui mừng với cái chết của 43 ngàn dân Palestine. Hóa ra Harris cũng đi con đường nầy.
Bầu cử cận kề cho thấy thêm thế thái nhân tình. Con trai của cựu TT Ford nhất quyết rằng nếu còn sống, cha của ông sẽ bỏ phiếu cho CH vì Ford không muốn thấy biên giới HK bị xô đạp cho tội phạm ngoại quốc vào đảo lộn xã hội. Con của ông Ford sống ở San Diego nên biết nhiều về câu chuyện biên phòng.
Ford Jr than phiền nhiều người sống lên, giàu có, danh vọng vì CH nay trở mặt. Một phụ nữ châu thổ Hồng Hà sẽ mô tả sự việc rõ ràng hơn. Mầy ăn cơm nhà bà, mày uống nước nhà bà, nồn nhà bà mày chả đéo, đi đéo nồn người ta.
Nhân vật DC danh tiếng nhất công khai ủng hộ Trump là cựu dân biểu Tulsi Gabbard nhưng bà cựu trung tá này đã ly khai từ khi DC thiên vị Hillary cố dìm Sander năm 2016. To tiếng nhất trong nhóm CH chống Trump là bà Liz Cheney, cựu dân biểu tiểu bang Wyoming; bà không được chọn trong kỳ primary ra tranh cử 2022. Theo TNS Romney, Liz Cheney đã sai lầm khi chống đảng CH thay vì chống Trump. Bố của Liz Cheney là cựu phó TT Dick Cheney, dưới thời Georges Bush Jr.
Khi Liz cùng bà Harris xuất hiện ở Pennsylvania vận động người Arab thì vài tờ báo địa phương đã nêu sự thiệt hại của khối Arab gây ra bởi chiến tranh Iraq mà Cheney là tác giả, Bush chỉ là quân cờ. Thật vậy, khi Bush chọn Cheney, New York Times đoan chắc Bush sẽ đánh Iraq tuy chưa có vụ 9/11.
Liz đã yêu cầu bố nói với Bush công khai ủng hộ Harris. Gia đình Bush đã chống Trump từ khi Jeff Bush tuy tốn 80 triệu đã bị Trump loại khỏi primary 2016, mẹ của Jeff phải khóc. Có dư luận thù hằng không phải từ đó mà Trump đã tố cáo chính quyền Bush làm ăn bất chính qua chiến tranh Irak.
Thực hư không biết nhưng chiến tranh Iraq là chiến tranh dầu, làm giàu cho giới buôn dầu như bà Rice, ông Wolfy, thứ trưởng quốc phòng. Riêng Cheney là người tự cho là một businessman, chủ trương quản lý chính phủ như quản lý thương nghiệp. Thương vụ xây cất cầu cống của ông đã nhiều lần bị phạt vì không làm đúng khế ước, cho thấy tài quản lý của Cheney.
Bush con không theo đường của Bush cha. TT Bush thứ nhất chủ trương trung thành tuyệt đối trong đảng CH, tốt đẹp phơi ra xấu xa che vào; ông đã trừng trị nhiều cộng sự viên chỉ trích đúng nhưng chỉ trích to tiếng.
Ngày mai Nov 5 dân chúng Mỹ sẽ bỏ phiếu tiếp vì đã bỏ phiếu bằng thư hay bỏ phiếu sớm. Ai thắng cũng rất ngạc nhiên và đồng thời không có gì ngạc nhiên.
Từ bên ngoài, dân chúng - không kể những người trong khối quyền lực đen - chỉ đoán mò theo các cuộc "bôn lò" (poll) của đủ hạng người, của đủ phe phái; không kể dự đoán của giới cá cuộc. Báo chí cho rằng những vụ đánh cá Trump thắng với tiền đặt đến 50 triệu đã khuynh đảo (manupulate) thị trường cá cuộc mà thị trường nầy không tách rời thị trường chứng khoán để có ảnh hưởng qua chính trị. Nếu vậy thì những bôn lò giả tạo cũng làm không khác. Năm 2016, Hillary đã được bốc lên cao trong báo chí và cá cuộc cho nên trèo cao té nặng. Nay Trump được bốc cao và nếu ông rơi thì lịch sử tái tục, đúng theo câu nói History has (or is) an indicator.
Cũng từ bên ngoài nếu Harris thắng thì như Biden thắng 2020 dù với bầu cử chân chính hay gian lận; nếu 2020 gian lận thì 2024 có thêm kinh nghiệm.
Từ bên trong thì Trump thua chẳng có gì ngạc nhiên. Ngã chấp, ego của Trump to quá. Sau vụ ám sát cựu thủ tướng Nhật Abe, người ta thấy bức bút họa của chính ông treo trong phòng làm việc chỉ có hai chữ "vô ngã". Gandhi thì nói: tôi tự rút gọn thành số không. Ông đã mắc mưu phối trí viên ABC hỏi ông về bầu cử 2020 trong khi cả nước đang ưu lo về biên giới, giá sinh hoạt v.v., mặc dù trước đó một tháng ông đã sai lầm khi hạ nhục thống đốc Georgia, ông xả xú bắp mất hết thời gian.
Ego của Trump dù thắng hay bại đều có ảnh hưởng xấu; nguyên do từ cái lũ cuồng Trump cho Trump là đại diện God. God nào? phải chẳng là God của Roberston thủ lãnh tôn giáo HK nói Putin đã đứng bên phía phải của God khi nả súng vào Ukraine?
Nếu Trump thắng, không ngạc nhiên. Dân chúng Mỹ không coi chức vụ TT là thần thánh như xưa, vụ Monica không làm Clinton mất chức, hơn ba mươi vụ "guilty" để chơi, có thằng nào con nào không guilty nếu không phải dân nghèo. Trump muốn giảm tối đa toàn cầu hóa (globalism).
Công nhân Mỹ không làm chủ xí nghiệp như ở Nga nhưng làm chủ chiếc xe. Tuy không làm chủ, công nhân và gia đình xem các xí nghiệp chính là đời sống của mình. Nay thì chủ nhân đã đưa ra nước ngoài, có tiền không dùng trở lại trong nước mà để đâu đâu. Dù không có đa số lưỡng viện, TT có đủ quyền ấn định tariff để bảo vệ nền kinh tế khỏi ngoại xâm. Clinton đã xả cảng ngân hàng (deregularize) và cùng Obama cống hiến xứ Mỹ màu mỡ cho một nước Tàu đang lên. Những điều Trump chủ trương, bà Harris đều dùng; chính trị học gọi là trangulation, lăng ba vi bộ, lấy của người xáo nấu làm của minh.
Nếu bà Harris thắng, không ngạc nhiên, lấy của Trump và dùng tiền mua báo chí đánh bóng của trộm. Người ta sợ một Trump bất bình thường (mentally instable) và như trên đã nói, những phiếu cho Biden 2020 nay dành cho Harris 2024; nước Mỹ đã chia đôi (extra bipolarization). Bản đồ dân số (demographic map) của CH không thay đổi nhưng của DC thay đổi vì nhiều thành phần mới mê thích chủ trương gọi là tiến bộ của DC như giới trẻ mới đến tuổi bỏ phiếu, tội phạm mới phục quyền v.v...

những mảnh đời rách

Viện Trưởng Vũ Quốc Thông
những mảnh đời rách góc đường

Tôn Thất Tuệ

Dạ thưa, chúng tôi sẽ không triết lý quèn với ý niệm góc đường là ngánh sông, bâng quơ với Anatole France, nhớ lại buổi tựu trường, nghẹn ngào, chỉ trích nửa chừng câu nói của Dante: Au milieu du chemin, giữa chặng đường thì sao, tiến vi quan thối vi sư? Dạ thưa, chỉ có mấy dòng từ hai hình góc đường Saigon, hai việc khác nhau như hai mảnh thinh không, chưa ráp lại như chiếc áo cà sa bá vá, (không nói đến Thích Minh Tuệ nhé).

Primo, nhất dương chỉ, góc đường ở Chợ Cũ

Nhìn bức hình tôi rất xúc động khi thấy bản hiệu Radio Nam Thanh, nhà thứ hai từ góc đường. Chủ nhà là chỗ quen biết thân tình với gia đình vợ tôi. Tôi đến đấy cùng cô bạn nhỏ xíu sau thành vợ để xin bác Ngọ, chủ nhân, thâu mấy dĩa 45 vào cái ma nhê tô phôn Grundig. Năm 1964, đó là của quý, chưa có hàng Nhật như Akai, Sony…, mua vội ở Singapor khi chuyển máy bay đi Úc. Bác Ngọ có người con trai trưởng là anh Phúc bây giờ e cũng đã 90. Anh vợ của anh Phúc là anh Thanh, bác sĩ y khoa; anh Thanh có ý làm anh cột chèo của tôi nhưng tình duyên không trọn.

Về khu Chợ Cũ, tôi thường cùng nhà tôi đi ăn cơm tây ở các quán Tàu, nhờ Chợ Cũ tôi mới biết cháo ám là cháo nóng bỏ cá sống vào cho chín tái rồi ăn. Cũng tại đây làm tà lọt cho quan lớn mà biết vài thứ húy tiếu người Tàu điếu đóm quan ta như món ngọc dương nấu thuốc.

Cũng tại Chợ Cũ tôi có chút kỷ niệm không in nét vào cuộc đời. Năm đệ tam 1956-57 tại trường Quốc Học, chúng tôi tiếp một nhóm chừng 20 học sinh Saigon ra thăm Huế, nhưng toàn người Bắc. Nhớ anh Long là trưởng đoàn. Người thân thiện và dễ mến nhất là Dũng, cho tôi cuốn Đôi Bạn của Nhất Linh.

Người thứ ba tôi còn nhớ là cô Kim Chi, tôi nghĩ nhỏ tuổi hơn tôi, ước chừng sinh 1943. 1962 tôi từ Huế vào Saigon học cao đẳng chuyên nghiệp, có lần thấy anh Long trong các dịp sinh hoạt văn nghệ nhưng tôi chỉ chào sơ mà không hỏi gì về anh Dũng. Cô Kim Chi có trả lời thư thăm hỏi của tôi viết từ Huế, một hay hai lần mà thôi. Nhờ vậy tôi còn nhớ địa chỉ đường Tôn Thất Hiệp, trong vùng Chợ Cũ.

Tôi có tìm đến khi vào học ở Saigon. Nhà ở trong một khu gia cư, có cổng lớn đi vào và có sân rộng. Kim Chi có nhà và tiếp tôi lấy lệ theo lịch sự kiểu người Bắc. Địa chỉ nầy từ lâu khi gia đình di cư 1954, cô vẫn sống với bố mẹ, nghĩa là chưa thành gia thất. Tôi không hỏi thêm cô đang học ngành gì. Đó là lần đầu và lần cuối gặp ở đô thành.

65 năm rồi, thỉnh thoảng nhân cơ hội nầy cơ hội kia tôi nhớ đến Kim Chi, tôi vẫn bùi ngùi. Như hôm nay nhìn bức hình nầy, tôi nghĩ đến bác Ngọ anh Phúc, rồi mới đến Kim Chi. Nhưng Kim Chi hôm nay làm tôi bùi ngùi nhiều hơn. Cùng trên chuyến về quê ăn tết, một bạn đồng hành rời tàu ở Nha Trang thì biết bạn ở Khánh Hòa có cầu Xóm Bóng. Nhưng Kim Chi không chung chuyến nên không biết cô nàng sẽ bước xuống ở Nong, Truồi, Lăng Cô … Lúc tôi đến và ra về, cô nàng vẫn còn ở Saigon, ga Chợ Cũ.

Bỗng dưng tôi nhớ đến Kim Chi trong tình người vô lượng vô biên. Kim Chi đã đến Huế mang theo tóc thề của gái Bắc giữa những mái tóc xỏa ngang vai của gái Huế.

Biết nói gì đây, quá khứ tự nó là một mối sầu, dù Kim Chi có đem theo một niềm vui mới cho Huế, một cái Huế âm thầm lủi thủi với nội tâm. Nói vậy thôi, chứ bâng khuâng bùi ngùi không có tên, chỉ là những nét họa ngoài ý thức thường tình, ở ngoại tầng không gian nếu xem cái đầu là quả đất.

Secundo, nhị thiên đường, góc Pasteur và Alexandre de Rhodes.
Gần một năm từ khi gặp Kim Chi trong thoảng chốc, cuộc đời xã hội và trưởng thành của tôi bắt đầu quanh góc đường nầy. Nếu không có ghi chú thì không biết góc đường nằm đâu và hai cô gái yêu kiều làm gì đây.

Các cô đang đi trên đường Pasteur, gần đến góc đường A de Rhodes. Từ chỗ nầy đến Duy Tân, nói về 1962, A de Rhodes chỉ có Bộ Ngoại Giao và Học Viện Quốc Gia Hành Chánh. Năm ấy, từ Huế tôi vào học QGHC và chưa thấy kiến trúc mới của Bộ Ngoại Giao. Chỉ học ở đây một năm, chúng tôi về trường mới ở Trần Quốc Toản, không biết những đổi thay. Hai cô nầy có thể đến Bộ Ngoại Giao học lớp hướng dẫn trước khi du học. Bên phải của các cô, sau Pasteur là Công Lý và Phủ Tổng Thống. A de Rhodes chỉ có một mặt nhà, phía kia là công viên chia đôi bởi Đại Lộ Thống Nhất, rồi đến đường Hàn Thuyên. Theo hình học, A de Rhodes đối xứng với Hàn Thuyên qua Thống Nhất.

Tôi làm việc ở Viện Định Chuẩn đường Hàn Thuyên hơn một năm thì hạ màn 30.4. 1962 tôi bắt đầu sống ở Saigon và 1975 rời Saigon, đến và đi từ khu vực cây xanh êm ả nầy. Từ A de Rhodes đến Hàn Thuyên tôi phải mất 13 năm để đi nốt, dù cách nhau một công viên nhỏ, một đại lộ, bên nầy nhìn qua bên kia thấy được.
Tuy vì nhiều lý do tôi không nồng nàn với trường, lớp học trên lầu đã làm cho tôi yêu mến Saigon lần đầu tiên khi nhìn thấy nét êm ả tiết gió mùa qua công viên. Bầu không khí quanh đại lộ Thống Nhất đã đưa mạnh vào tai tôi mỗi chiều tiếng quân hành của đại đội danh dự từ Thành Cộng Hòa đi vào Dinh Độc Lập làm lễ hạ cờ. Tôi cũng còn nghe rõ tiếng giày nhịp đều trên mặt đường theo tiếng kèn đồng và trống. Hòa tấu khúc của âm thanh và màu sắc cùng thời tiết ấy đã được thay thế bằng tiếng xích lô máy và khói xe nơi trường mới dọn về Trần Quốc Toản sáu bảy tháng sau.

Từ trường cũ, tôi đã bắt đầu yêu mến Saigon và tôi đã để lại di chúc rằng nếu vì lý do gì khi tôi chết miệng không nói được thì xin nói thay tôi: Saigon và tên vợ tôi. Như nói trên, mất 13 năm mới đi qua công viên từ một con đường có tên trong văn học Alexandre de Rhodes, đến một con đường cũng có tên trong văn học Hàn Thuyên. Nói lại, từ lớp học trên lầu, tôi có thể nhìn thấy kiosque bánh mì Nguyễn Văn Ngãi trên vĩa hè của Bưu Điện, nhìn dinh Norodom chưa bị thả bom v.v…một thứ Saigon bình yên tuy chiến tranh khắp nước. Từ trên lầu cao của Viện Định Chuẩn, nơi đánh dấu cuối đường Saigon của tôi, tôi nhìn xuống công viên trong bóng mát của những cây sao, thấy cháu tôi cầm chiếc đồng hồ Seiko không người lái và hai cửa sổ chờ người mua. Hôm qua cháu vừa học mẹo mới, dùng kem đánh răng chà hết những đường vẹt trên mặt plastic, mới nguyên như xưa.---

Thị trấn biến mất

trường hạ sĩ quan Đồng Đế

Thị Trấn Biến Mất
Huyền Chiêu
Thuở bé tôi vẫn nhìn về phía núi Vọng Phu để lòng bồi hồi thương cho hai bóng người hóa đá. Bà tôi cũng kể rằng vùng núi ấy có kẻ ngậm ngãi tìm trầm, đi lạc trong rừng mấy mươi năm, khi tìm về được quê nhà thì đã hóa thành con vượn không còn nói được tiếng người. Thỉnh thoảng, ở chợ Ninh Hòa tôi rất sợ khi nhìn thấy có một vài người da đen thui, tóc quăn tít, đàn ông mặc khố, đàn bà địu con trên lưng. Chắc họ từ núi Vọng Phu xuống. Có người nói họ là người Thượng ở Buôn Sim.
Buôn Sim chỉ cách thị trấn Ninh Hòa khoảng 14 km theo hướng quốc lộ 21. Người dân quê tôi không gần gủi với vùng đất này bởi khí hậu nơi ấy vô cùng khắc nghiệt. Nằm trong lòng chảo của nhiều rặng núi, buôn Sim là một vùng khô cằn, sỏi đá, đêm quá lạnh, ngày quá nóng.

Sau hiệp định Geneve vài năm, Buôn Sim bổng biến thành một quân trường khổng lồ gồm ba trung tâm huấn luyện Pháo Binh, Biệt Động, Lam Sơn.
Và cái tên Dục Mỹ ra đời.
Khác với thời chống Pháp mà người lính là những “áo anh rách vai, quần tôi có hai miếng vá”, các quân nhân miền Nam được huấn luyện và trang bị rất quy củ với các doanh trại khang trang, bề thế.

Với số lượng quân nhân trong ba trung tâm huấn luyện kèm theo gia đình của sĩ quan, hạ sĩ quan, binh sĩ, thị trấn Dục Mỹ mọc lên giữa bốn bề núi non, tuy nhỏ bé nhưng vô cùng nhộn nhịp.
Cũng giống như những thị trấn mới toanh trong phim cowboy miền viễn tây, Dục Mỹ là nơi quy tụ của quá nhiều người tứ xứ về đây mang theo các giọng nói từng vùng.

Người có máu làm ăn cũng vội vàng tìm về đất hứa.
Chợ Dục Mỹ cung cấp đủ để nấu được các món ăn đặc biệt kiểu Sài Gòn, Bắc, Huế…. .
“Vợ Lính” thong dong chẳng cần làm việc, chỉ lo cơm nước và nuôi con…

Những chuyến xe lam như con thoi nối liền Ninh Hòa – Dục Mỹ. Người dân Ninh Hòa bây giờ hướng về thị trấn mới như một thị trường hấp dẫn, nơi họ có thể làm giàu nhờ nghề cung cấp thực phẩm.
Nhà Thờ và Nhà Chùa đã được xây. Các xe schoolbus được biến từ xe GMC của ba quân trường chở con quân nhân xuống Ninh Hòa học ở các trường trung học. Những cô cậu học trò đã từng ngồi trên những chiếc GMC “cải tiến”này, nay đã trên dưới sáu mươi và tôi tin rằng dầu ở chân trời góc bể nào họ không bao giờ quên những chuyến xe chở học sinh kỳ lạ nhưng đầy ắp niềm vui một thuở.

Chủ nhật, con phố Dục Mỹ “Đi dăm phút trở về chốn cũ” có bóng dáng của những “thiếu úy”, “trung úy” trẻ trung, quân phục thẳng nếp, thong thả dạo gót rồi ghé vào một tiệm sách có cô bán hàng xinh xinh.
Bên con suối Dục Mỹ vài quán cà phê ra đời có tiếng nhạc hòa trong tiếng ầm ào thác đổ.
Người lính miền Nam thuở ấy vẫn còn mang vẻ thư sinh lãng mạn. Ra trận, thay vì nhìn tới trước “nhắm thẳng quân thù mà bắn”, (*) họ quay nhìn lại phía sau “Người đi khu chiến, thương người hậu phương” (**)

Biến cố 1975 như một cơn động đất dữ dội làm sụp đổ hoàn toàn trung tâm huấn luyện. Toàn bộ cư dân gồm quân nhân từ ba trung tâm huấn luyện cùng gia đình họ đều chạy khỏi Dục Mỹ, tan tác hãi hùng như mãnh vỡ của một trái phá…
Thị trấn bỗng chốc như bị thần đèn mang đi đâu mất.
Dục Mỹ trở lại là Buôn Sim hoang vắng thuở nào.
Cũng còn một số người ở lại vì họ không biết đi đâu về đâu và họ trở thành dân của một vùng kinh tế mới mang tên Ninh Sim.
Và người dân Ninh Sim đã phải làm gì để tồn tại khi 100% mang trên đầu bản án lý lịch xấu, con cái chắc chắn không được vào đại học, người thân không biết còn sống hay đã chết trong các trại “cải tạo”?

Nếu người Ninh Hòa khi ấy kiếm sống bằng cách bám vào bến xe đò và ga xe lửa với các chuyến đi buôn lậu gạo, đường, thuốc lá, đạp xe ba gác, làm phu khuân vác …thì người dân Ninh Sim Dục Mỹ kiếm sống bằng cách bám vào núi rừng. Họ lên núi đào khoai mài, cắt tranh, lấy đót. Họ “ngậm ngãi tìm trầm” và có người đã mất xác trong rừng sâu núi thẳm. Họ chặt củi, hái trái rừng, trồng khoai mì, trồng mía. Họ tìm cách sống trong im lặng, chịu đựng mặc cho loa phường ngày ngày vang lên giọng tự hào chiến thắng giặc Mỹ để toàn dân xây dựng thiên đường XHCN
Và tượng đá bồng con trên non cao kia chắc đã nhiều lần rơi lệ thương cho cảnh con người bức hại con người.

Năm ngoái, anh Phạm Văn Nhàn trở về Ninh Hòa, rủ vợ chồng tôi đi thăm lại Dục Mỹ, nơi anh có thời gian rất lâu là sĩ quan của quân trường Lam Sơn.
Xe ghé lại núi Đeo, nơi vẫn còn tháp huấn luyện của quân trường Biệt Động nằm bên Khu Mưu Sinh.
Khu Mưu Sinh được dựng bên một dòng suối đã biến mất nhưng ngôi tháp vẫn còn.
Anh Nhàn muốn chụp một tấm hình có người lính già trở về thăm ngọn đồi kỷ niệm.
Qua khỏi Dục Mỹ chúng tôi nhìn thấy những đồng mía bạt ngàn, những đàn bò gầy ốm đang gặm cỏ trên những cánh đồng nắng cháy.
Đến khoảng cây số 17 anh Nhàn cho dừng xe.
“Hình như trung tâm Lam Sơn hồi trước ở đây mà sao tui không còn nhìn thấy gì hết?”

Rồi anh ghé vào hỏi thăm một cô hàng nước:
“Cô ơi trung tâm Lam Sơn ở đâu hả cô”
Cô hàng nước mỉm cười, chỉ tay xuống đất:
“- Dạ ở ngay đây này”.
Anh Nhàn nhìn quanh. Chẳng còn gì là dấu vết của một địa danh lừng lẫy! Anh bước thêm vài bước, chẳng thấy phố, thấy người chỉ thấy toàn mía là mía.
Hơn mười năm tồn tại, Dục Mỹ của ba quân trường bây giờ chỉ là cát bụi thời gian.

Huyền Chiêu