chén gỗ, chén ngọc

chén gỗ, chén ngọc

Tôn Thất Tuệ

Diogene sống ngoài đường, trong xó, trong cái thùng gỗ v.v... thấy một em bé bụm hai bàn tay uống nước nơi công viên. Ông bèn vất "của cải tài sản quí giá" là cái chén gỗ (như vỏ dừa làm gáo của VN) và từ đó theo bài học của bé ấy. Triết gia lập dị nầy được biết với hành động thắp đèn bang ngày tìm người hiền; nhưng "sex revolution" gọi ông là "a street masturbator", kẻ thủ dâm ngoài đường.

Ông chủ trương chống xa xỉ, hồi ấy quá hai ngàn năm trước Hy Lạp đã có những đô thị lớn đã đẩy mạnh sự ham thích tiêu thụ đi trước thời nay. Do đó, hành vi vất cái chén gỗ được xem là đòn quyết liệt như Vân Môn thiền sư trả lời Phật là que gạt cứt (như toilet paper ngày nay) khi được hỏi Phật là gì.

Diogene đã tự giải thoát khỏi sự bó buộc của cái chén để uống nước. Nhưng ông vẫn lệ thuộc cái chén làm bằng thứ mẹ cho là hai bàn tay. Nếu bồn nước công viên rộng, ông có thể cúi xuống húp, hay lội xuống hồ, xuống sông. Gặp lúc khô hạn, nước chỉ còn một xăng ti mét chiều sâu trong lỗ chân trâu sâu, miệng lỗ không đủ rộng, ông phải bẻ cây sậy, ống lá đu đủ, cọng rơm, v.v... để hút nước nếu không muốn chết khô.

Hoàn cảnh giới hạn nầy cho thấy chừng nào con người vẫn còn kiếp hiện hình con người cần những thứ tạm gọi là khung sườn (work frame / frame work). Đứa bé cần nôi tre, nôi gỗ v.v...Kroutchev ghi trong hồi ký ông đắc lực thi hành lệnh của Staline tàn phá Peterburg để xây đắp tân đô Moscou; như vậy chỉ phá cái cũ để tiếp tục cần cái khung mới.

Người mọi rợ, chặt cây táo để hái một trái táo, người văn minh trèo lên hái trái táo, rào cây tưới nước. Tôi đã mười năm làm cu li cho một college gần nhà; trường nầy cũng như county tại chỗ gồm 95% người da sậm (dark skin). Nhiều sinh viên ngồi trên thành ghế với cái thân bồ tượng với một cô bạn ngồi phía dưới. Khi quét dọn, tôi bảo đừng, chỉ vì nguy hiểm còn cái ghế hư thì bỏ, tôi được trả lời: it's not your business (việc gì anh phải chỉa cái mồn thối vào?). Câu lạc bộ sinh viên nầy lắm khi thành phòng triển lãm. Cả một cái bánh pizza đường kính chừng từ 15 đến 20 cm bay lên tường tung tóe như giai thoại Picasso nhúng màu vào đuôi con bò đưa đến gần khung vải, đánh bò đau, bò vẽ thành tranh lập thể. Việc chùi dọn là của tôi; tôi làm thân, kể câu chuyện bò vẽ, thì họa sĩ phán rằng: US is not my country, I'm a product of the slavery. (HK không phải là xứ sở của tôi, tôi chỉ là sản phẩm của chế độ nô lệ).

Tôi hứa (không làm được) sẽ tìm một bài viết đáng lẽ trao giải Nobel tôi đã đọc trong một tuyển tập có ghi xuất xứ từ tạp chí thời trang Cosmopolitan. Tác giả kể lại chuyện đi tìm quê tổ ở Phi Châu. Nhà văn nầy đã dùng ngữ học, lịch sử, khảo cổ, nhân chủng học.... so sánh với ký ức truyền khẩu, những câu hát. Ông hy vọng đã đến nơi đó ở Phi Châu. Nhưng nơi đó không còn gì, không dấu tích cũ; những xóm làng xa xa quanh đó đã Âu Hóa. Tôi cũng kể cho anh ta nghe công việc gần giống vừa công bố hai năm trước: nhiều nhà văn, ký giả đã cùng nhau về được quê xưa nhưng như Lưu Nguyễn từ Bồng Lai trở về. Xa cách về lối sống và được dân tại chỗ tiếp với các lời hậm hực mỉa mai. Họ cảm thấy gần với người hàng xóm da trắng; cái gần trong tâm tưởng không tìm được trọn vẹn; cái gần trong cuộc sống tuy tạp chủng mà cần nhau. Họ chưa biết cái khôn của người Việt: bán bà con xa mua xóm giềng gần.

Đại tá Nguyễn Bé và ông Phạm Duy là hai người đầu tiên rất sớm đưa ra khẩu hiệu xin nhận nơi đây làm quê hương. Hai ông đã bị chửi vô cùng thậm tệ, làm nhụt chí trở về lấy lại xứ sở trong tay CS. Tôi đến Mỹ 1984; lúc ấy thì người di tản đầu tiên đã có chín năm, quá dư thời gian trú ngụ để nhập quốc tịch. Có lẽ họ đã làm từ 1980 nhưng không ai xưng là công dân Mỹ, họ dấu kín. Lúc ấy có người hãnh diện có đứa con không biết ăn hamburger Big Mac, là yêu nước là dân tộc.

Đảng Cộng Hòa hoạt động trước nhất với chiêu bài CH chống cộng cùng với người Cambodia và Lào. TT Bush cha đã đến dự buổi họp mặt CH Đông Dương, tại Mile Square Park, Fountain Valley; không lâu trước hay sau phim The Killing Field nói về diệt chủng của Khmer Rouge. Một vài người thất vọng vì ước muốn bất thành khi đảng CH chỉ định một người Cambodia làm trưởng ban Đông Dương Vụ. Một số người khác âm thầm vận động gia nhập đảng Dân Chủ, trong đó tôi biết ông Nguyễn Thanh Trang chủ một nhà hàng ở San Diego (và hình như có cả nhà văn Lê Tất Điều?). Lúc tôi còn ở đó, vấn đề đảng CH hay DC không ai để ý. Nhưng qua tin tức khi ở tiểu bang khác thì thấy sự ủng hộ Bush con rất rầm rộ, rất chi là Việt Nam hóa.

Một nhân vật tự xưng là có đủ căn bản lịch sử, pháp lý, có chứng từ truyền ngôi để nối ngôi nhà Nguyễn với sự ủng hộ của George Bush qua cơ bút: Bạch tượng hống, hồng quỷ tất tiêu. (Voi trắng CH hú thì VC chết toi). Hãy bỏ phiếu cho Bush, ông ấy sẽ về VN đuổi hết CS, tái lập nhà Nguyễn. Nguyễn đi Nguyễn lại về. Bush có về VN sau khi tái đắc cử mặc áo rộng xanh dung dăng dung dẻ ở Hà Nội, với Putin và các tổng thống, thủ tướng khác. Đó là việc của chính khứa chính khách, họ không suy nghĩ như mình.

Vị cựu dân biểu VNCH đơn vị Quảng Trị tên Nghi được bầu làm chủ tịch cộng đồng San Diego cuối thập niên 1980. Diễn văn nhậm chức của ông nhắc tới nhắc lui sự kiện ông được bầu sẽ rút ngắn sự chờ đợi ngày về vinh quang của toàn thể người Việt hải ngoại. Có vài người khách Mỹ giữ những chức vụ trong chính quyền địa phương; ai cũng lên sân khấu và chấm dứt đáp từ như nhau: tôi là...CH / DC hãy bỏ phiếu cho tôi, vote me, vote for me. Giống như cựu TNS Bob Dole bắt đầu sự nghiệp ở Kansas bằng cách đi từng nhà nói: I'm Dole, like Dole banana, vote for me. (Tôi là Dole, Dole như tên chuối già cui Dole).

Cái nhìn kiểu bạch tượng hú chẳng khác cái nhìn bánh pizza trên tường, cả hai đều vô bổ, không tìm ra và xây đắp một khung sườn để tạm dung.

Học giả Suzuki nói: thế ngồi thiền định giúp người ngồi thấy mình không tách rời mặt đất nhưng đồng thời không bị trói buộc vào mặt đất như phải lội xuống bùn làm trâu đầm. Hắn ta được nâng đỡ bởi mặt đất nhưng ngồi trên đất như một dấu hiệu tinh anh của tính chất siêu nhiên. Hắn ta không bị xiềng vào đất và cũng không tách khỏi đất.

Nếu chúng ta sống trên đất khách hay trên mãnh đất tự do nào khác, tư tưởng không bị xấm lấn; mà có nhận thức và tâm thái của thiền giả, thì chính là hạnh phúc quân bình, không cần đập vỡ chén gỗ, chén đá; không cần mua chén ngọc, chén vàng.---

Saigon thanh lịch ngày xưa