Ukraine trước khi nghe súng nổ

 

 

Ukraine trước khi súng nổ

Christian Esch Kyiv, Ukraine Jan 29.2022 Der Spiegel

Tôn Thất Tuệ dịch

Tuần nầy cuối tháng giêng, Kyiv vẫn tiếp tục sống bình thường, thành phố nhộn nhịp hơn và vẫn an bình như bao giờ. Nhưng đó là một hiện trạng trong mớ bòng bong khó hiểu ở Ukraine. Tòa đại sứ Mỹ ra lệnh gia đình nhân viên ngoại giao rời U và yêu cầu các công dân Mỹ khác hiện ở U hãy nghĩ chuyện ra đi. Dân chúng lấy làm lạ, đâu phải Kabul Afghanistan. Có lẽ thông báo rời U nói trên là do diễn biến mới trong sự tranh chấp Nga Mỹ. Nga vừa nhận công hàm của Mỹ trả lời (thuận) tối hậu thư của Putin: NATO không bành trướng phía đông; nhưng bức thư không bảo đảm Ukraine sẽ không vĩnh viễn đứng ngoài minh ước quân sự nầy. Nga mơ hồ đe dọa rằng sự từ chối đề nghị của Nga sẽ được đáp lễ bằng kỹ thuật quân sự.

TT Zelensky và bầu đoàn không thích lời Mỹ kêu gọi dân của mình rời U. Website Buzzfeed của Mỹ ghi nhận quan điểm của chính phủ là: Những người Mỹ ấy sống ở Kyiv an toàn hơn ở Los Angles hay các thành phố khác đầy tội ác. Chính Zelensky cho đó là một trò ngoại giao phức tạp. Thủ lãnh nhóm dân biểu thuộc đảng cầm quyền bát bỏ sự đe dọa của quân Nga dọc biên giới; ông nói: Cứ sáng thức dậy thì thấy các hệ thống thông tin đưa cho xem các bản đồ Ukraine kèm nhiều mũi tên để minh họa bài ký sự. Hiện ngụy chơ hè? (Huế, hiện ngụy = kỳ cục).

Mấy tuần bèo nhèo nầy cho thấy sự khác biệt sâu sắc giữa U và Tây phương trong lối lượng định tình hình quân sự. Zelensky và các cộng sự viên đều đồng ý sự đe dọa nầy đã được coi trọng quá mức và phi lý. Ông nói cái gọi là nguy cơ nầy không có gì mới, không gia tăng nhưng được làm rùm ben khi Nga điều động binh lính. Oleksiy Danilov, chủ tịch hội đồng an ninh quốc phòng nói rằng Nga đã quy tập 52 tiểu đoàn chiến thuật, mỗi đơn vị có 800 lính được huấn luyện hành quân tác chiến; Nga còn một số đơn vị lưu động. Nhưng tình hình không có gì nguy ngập như báo chí tường thuật, có lợi cho Nga. Nhưng thứ truyền thông nầy không xuất phát từ Nga mà từ báo Washington Post tháng Oct vừa qua lần đầu tiên nêu lên sự dồn binh gần biên giới Ukraine. Danilov gọi đó là tin thất thiệt loan báo với dụng ý bất thiện.

Tiền nhiệm của Danilov là Oleksandr Danylyuk, cho biết rằng mãi cho đến ngày cuối năm 2021, Zelensky vẫn không tin có sự đe dọa của Moscou và xem đó là canh bài xì phé Mỹ đánh ẩu, đi tiền hết lán. Zelensky tỏ ra nghi ngờ tòa đại sứ Mỹ hành động thái quá. Nhưng sâu xa hơn, bắt đầu tranh cử 2019, Donald Trump và luật sư Judi Giuliani đã dùng giới lãnh đạo Kyiv để kết tội Joe Biden và đảng Dân Chủ. Những người nầy hy vọng tân tổng thống Biden biết ơn họ đã vô hiệu hóa các áp ực của đảng Cộng Hòa; nhưng Biden đã hủy bỏ quyết định chống thiết lập đường dẫn dầu và khí đốt ngầm dưới biển Baltic; dự án mới nầy làm giảm giá trị đường dẫn xuyên Ukraine và làm cho Ukraine yếu thế về an ninh quốc phòng.

Lo âu của Danilov và các đồng nghiệp không ở phương diện quân sự mà về kinh tế. Sợ chiến tranh và những lời lẽ qua lại giữa hai phe làm giảm trị giá công khố phiếu U và không ai dám nhảy vô đầu tư.

Dù ít hay nhiều, tám năm qua, U ở trong tình trạng chiến tranh. Quân lính U bị sát hại ở biên giới mới tại Donbas. Nhưng dần dà dân chúng đã quen, không còn sợ bị de dọa; hơn nữa một nước nghèo thì chỉ nghĩ đến kinh tế trước tiên. Lo âu của U là làm sao sống qua mùa đông lạnh năm nay khi trữ lượng than đá và khí đốt rất thấp, tuy rằng năm nay mừng quá, ấm hơn những năm trước rất nhiều.

Một cựu cố vấn chính phủ đặt ra câu hỏi: Xe tăng Nga và mùa lạnh U, thứ nào đáng sợ hơn? Tổng thống và dân đều cho rằng mùa đông lạnh đáng sợ hơn xe tăng Nga.

Tạo nên một không khí vui tươi không sợ sệt là một trong những sức mạnh cá nhân của Zelensky. Ông đã là một kich sĩ hài hước thành công; cho nên ông chỉ nói những lời dịu ngọt ấm áp thay vì lưu ý nguy hiểm đe dọa nầy nọ. Tuy vậy ông không thể trấn áp mối lo sợ của dân chúng khi ông nói với bào chí Mỹ rằng gần như chắc chắn Nga sẽ chiếm cứ Kharkiv.

Cựu ngoại trưởng Pavlo Klimkin nói rằng dân Kyiv còn sống bình thường trong trật tự nhưng ở các tỉnh phía Nam như Mykolaiv, Kherson và Odessa, nhiều người đã chất va li lên xe, phòng khi hữu sự. Theo ông, tổng thống nên nói rõ có sự đe dọa nhưng cả nước không sợ hãi và xin đừng sợ hãi. Được hỏi phải chăng chính phủ Kyiv không thấy sự de dọa hay biết mà không nói để tránh xao động tâm lý quần chúng, Klimkin trả lời rằng chính phủ không biết làm gì, tuy có mua vũ khi và làm vũ khí; chính phủ dùng tiền xây cầu và sửa đường. Đó là món hảo của Zelensky, ông vừa khánh thành một cây cầu rộng bắc qua sông Dnieper. Trong lúc ấy, ban tham mưu của ông thất bại về ngoại giao.

Giới thân cận với Zelensky cho biết ban tham mưu nầy thiếu kinh nghiệm. Họ cũng như TT xuất thân từ kỹ nghệ giải trí, là những luật sư về truyền thông hay nhà sản xuất phim ảnh. Tiêu chuẩn lựa chọn duy nhất là sự trung thành chứ không phải hiểu biết hay kinh nghiệm. Điều nầy giải thích tại sao chính phủ Kyiv rất thản nhiên đến độ không ai biết họ tin hay không tin có sự đe dọa của Nga. Họ không chịu thấy giữa hai thái cực còn có những khả thể hữu dụng gần thực tế chứ không phải chờ lúc phải nói “yes” hay “no”.

Từ đó chúng ta có một chính phủ U lơ lửng, tách khỏi thực tế chính trị quân sự, với một người mới vào chính trường và thiếu kinh nghiệm, chỉ thích có hòa bình ở Donbas, sử dụng computer tại mọi công sở, sửa chữa xa lộ, thay vì chịu đối đầu với cơn xoáy chính trị thế giới, để rồi ngày nay không biết cơn xoáy nầy sẽ đem ông và bầu đoàn đến một phương nào.

Đồng thời, tầm hoạt động ngoại giao của Zelensky bị giới hạn. Nga đã nói rõ Nga không còn xem ông là một người đối thoại thương lượng chính yếu. Nga đã “sanction” ngoại trưởng U, không thể giao tiếp với bộ ngoại giao Nga. Tuần rồi Zelensky phải phái chánh văn phòng đi Paris họp với đại diện các nước Nga, Pháp và Đức về việc tái lập hòa bình ở Donbas và thi hành các hòa ước liên hệ. Nhưng sẽ chẳng có gì là kết quả vì Putin đòi Ukraine nhượng bộ những điều mà quốc hội và dân chúng U không chấp thuận, dù quân Nga có vượt biên giới xâm lăng.

Mặt khác, đối với Zelensky, một sự việc hết sức rõ ràng là ngõ vào NATO của U đã bị chận từ lâu và có kế hoạch, mặc dù ông đã nhiều lần công khai hỏi lúc nào U sẽ chính thức trở thành hội viên. Nói điều nầy lớn tiếng không phải là điều khôn khéo vì Nga sẽ cho là một thách thức khiêu chiến. Nhưng giới thân cận giải thích Zelensky làm vậy để thế giới thấy giả dối của Tây phương. Nếu quả tình ông muốn như vậy thì đó vẫn là một chiến lược ngây ngô trước một cụ cáo già. NATO đã hứa hẹn tiếp nhận U với tư cách hội viên từ 2008, nhưng từ chối chung quyết mỗi khi có ai nêu vấn đề.

Quốc Vụ Khanh Podolyak nhẫn nhục lên tiếng: Có lẽ vào những năm đầu hai ngàn mới, NATO đã chọn một chiến lược sai lầm khi Nga đang tìm một đồng minh gần kề. Bây giờ Nga cố sức bù trừ lỗi lầm ấy bằng hành động hung bạo và bằng cách tự tạo ngôi vị đối kháng tay đôi với NATO. Và chúng tôi ở Ukraine là những người có một lãnh thổ riêng mà các phe phái muốn dùng để thực hiện tham vọng riêng tư.-

Nga, Pháp, Đức, Ukraine họp tại Minsk về Donbas Feb 11.2015