thương nhớ Đà Nẵng xưa

hình như Ty Kiến Thiết Đà Nẵng, 1965

BUỒN GHÊ LẮM NHỚ THƯƠNG TOURANE XƯA
Tôn Thất Tuệ

1954 đình chiến Đông Dương, Hỏa Xa VN cho chạy những chuyến tàu chợ từ Huế vào Đà Nẵng. Tàu chợ đi một chút thì ngừng như từ ga Huế xuống An Cựu thì ngừng, Dạ Lê, Nong, Truồi v.v... Tàu ra khỏi hầm thì than bụi đầy áo quần. Nhưng rồi qua khỏi đèo mình thấy nhiều ánh sáng hơn từ Huế vô. Dẫu sao cũng đến Đà Nẵng trên chuyến tàu không có những va gông bọc sắt và ba xe phía trước phòng khi mìn nổ thì đầu máy không bị thiệt hại.

Lúc ấy tôi 14 tuối vẫn còn những vô định trong đầu từ chiến tranh 1945. Tôi muốn ra khỏi thành phố Huế cho biết, vì ở Tourane có gia đinh Dì Bé của tôi. 1945 dì dượng ở Bao Vinh Huế có cho tôi một chiếc chiếu để xếp đội lên đầu cho đỡ nắng. Lúc ấy mấy chị em tôi tản cư và hồi cư từ làng Thế Chí phá Tam Giang, ghé Bao Vinh. Chúng tôi chia làm hai; hai đứa về Vi Dạ, hai đứa lên phía Thuyền Tôn. Hướng núi là tôi và người chị. Trưa nắng tôi đội chiếc chiếu trên đầu.

Rồi nghe nói dì dượng vô Đà Nẵng, dì có sạp bán rau cải ở Chợ Hàn đến mà hỏi thì ra. May đến thì người con gái giúp mẹ đi kêu dì về coi thằng bé nầy có bà con không. May quá nếu không thì tối đó ngủ chỗ mô.
Nhà dì dượng chen trong khu đất phía sau một sân tennis khu Chợ Cồn, làm bằng gỗ thùng. Ở lại mấy ngày, tôi đi lang thang và thấy như một mặc khải thiên đường, những nữ sinh Tàu đồng phục jupe xanh áo trắng và đi giày cao cổ mình gọi là giày basket bằng vải đen; vui chơi trong sân trường sau những hàng rào sắt uy nghi.
Nghe kể, dì mua cho một đôi giày basket đen nầy đem về kinh đô. Bẳng đi thời gian hơn nửa thế kỷ, tôi có về lại Đà Nẵng chừng 2010, tìm gặp lại dì ở Chợ Cồn. Dì mắt đã yếu nhiều.

Trời ơi, e phải khóc thôi, dì nói mẹ tôi chết trên tay dì. Tôi sinh 1939, chỉ biết mẹ tôi chết khi tôi chừng một tuổi và dì đã bồng tôi theo đám ma. Dì bà con với mẹ tôi ra sao tôi không biết. Trước chiến tranh 1945 nhà tôi ở Bến Ngự và dì ở với ngoại cũng có nhà ngay đó. Dì thường đến nhà tôi bẻ măng vòi về nấu bánh tét tro màu đỏ.
Lúc tôi đến Đà Nẵng lần nầy, dì có người con trai lớn hơn tôi nhưng gọi tôi bằng anh, người ấy có tiệm sửa radio. Lúc ấy tôi không còn bình tĩnh và ra về không lấy địa chỉ của dì. Mất liên lạc cho đến nay.
Dượng tên là dượng Giờ, chuyên nghề lái xe vận tải, Huế Đà Nẵng và các tỉnh phụ cận. Dượng bị tim ngừng khi đang lái xe nhưng ngừng xe được không gây tai nạn cho ai. Dì và con gái tiếp tục hàng rau ở Chợ Hàn, khi dượng qua đời.

Tôi còn một vài kỷ niệm nữa với thành phố Đà Nẵng nhưng tôi không tin Đà Nẵng ngày nay còn giữ một chút gì của Đà Nẵng xưa trên hầu như mọi phương diện. Tôi yêu Đà Năng xưa là vậy; đúng như lời của Pierre Loti, nhà văn Pháp, hãy yêu thương những gì không thể thấy lần thứ hai.

Thân ái,

cầu Nam Ô từ Đà Nẵng đi Huế
======================================