chính trị chuồng ngựa

chính trị chuồng ngựa

Tôn Thất Tuệ

Cái barn của tôi rất nên thơ, có tầng lầu, trước kia để ngựa ở. Bây giờ thì gió đánh mất khá nhiều tôn, không thể nào sửa vì tốn kém. Nhưng nếu trúng lô tô tôi sẽ sửa thành một nơi nhóm họp, hay có thể làm bên trong một cái nhà gỗ ngụy trang. Nhưng viễn ảnh của nó là tàn lụi như một ngôi nhà khác đã phải phá sập.

Cái barn cũng như cái đình làng, thỉnh thoảng tổ chức cải lương, hát bội. Người Mỹ xưa kia đã dùng barn làm nơi hội họp tranh luận bầu cử. Từ đó có động từ "barnstorm" đi vận động tranh cử vùng quê, dịch theo từ điển Anh Pháp quốc tế.

Nhưng barnstorming mang một ý nghĩa hoàn toàn Hoa Kỳ mà nguyên ủy sâu xa chính là hiến pháp Mỹ ấn định cách bầu cử tổng thống mà số phiếu cử tri đoàn, electoral vote, quyết định.

Một hội câu cá biến thành đảng nhỏ chỉ có một dân biểu nhưng quyết định chính trường quốc gia. Điều nầy có thể xẩy ra trong chế độ đại nghị; khi các phe nhóm khác có số phiếu bằng nhau thì đảng nầy ngả vào đâu thì nhóm ấy lập chính phủ. Ví dụ nầy giúp chúng ta hiểu luật chơi bầu cử của Mỹ, luật chơi nầy đã nẩy sinh quan niệm barnstorming.

Các ứng cử viên hay đại diện vận động tranh cử tại địa phương; mỗi địa phương có những vấn đề riêng, như sử dụng cỏ trên đất công nuôi gia súc, tài trợ trồng trọt như bắp ở Midwest; cụ thể là phế thải phóng xạ tại Nevada; chôn phế liệu nguyên tử không phải là vấn đề của Georgia; tài trợ bắp không phải là vấn đề của Massachusetts. Nhưng dân chúng mỗi nơi bỏ phiếu cho người có chính sách thích hợp nhất.

Những tiểu bang nhỏ (ít phiếu) có thể đóng vai hội câu cá nói trên để cho cán cân nghiêng về đâu; ví dụ không chính xác là Florida đã quyết định Al Gore hay Georges Bush Jr.

Bản đồ đính kèm cho thấy Trump nhờ các tiểu bang nhỏ.

 

Khá lạ thường, một người thành phố từ đầu đến đít lại được ủng hộ bởi các tiểu bang nông nghiệp. Thật ra không ngạc nhiên vì Cộng Hòa (CH) đã chiếm nông thôn và chính quyền các tiểu bang nông nghiệp. Dân Chủ (DC) đã về thành phố theo đà phát triển kỹ nghệ Bắc Mỹ. DC có khuynh hướng muốn có chính phủ liên bang lớn, nhiều uy quyền và nhiều tiền, theo lý tưởng (?) ngân sách thuế vụ là cái lọc (filter) lấy tiền làm việc đúng. CH chủ trương các tiểu bang phải mạnh vì gần với dân chúng hơn.  Reagan thấy ngân sách liên bang thì phát ớn nên ông giảm thuế. Chống chính phủ liên bang đã đưa đến các tổ chức quá khích. Ví dụ McVeigh 1995 đã dùng 5.000 pound chất nổ phá sập một Federal Building ở Oklahoma gần 200 người chết, hơn 600 bị thương.

Chuyện rất nhỏ và vô lý là cái bao nylon mua hàng shopping bag là một "issue" rất lớn.

Hiện nay chỉ có California toàn thể tiểu bang cấm dùng, bắt đầu bởi sáng kiến các thành phố Long Beach, Pasadena. Ngoài chống đối của những ngành liên hệ, giới bán hàng cho rằng mãi lượng sút giảm vì lý do đơn giản người mua thiếu thuận tiện. Thật vậy, thuận tiện đã làm cho Samuel Walton sáng chế shopping cart mà bản quyền đóng góp phần lớn gia sản của ông, để ngày nay Wal Mart làm chúa trùm.

Các thế lực nầy đang vận động các tiểu bang chận các sáng kiến của các thành phố; mà thành phố là các vùng nhỏ với dân số ý thức nhiều về môi sinh. Lập luận là theo hiến pháp chỉ có tiểu bang mới đủ thẩm quyền ấn định luật, thành phố không phải là một pháp nhân, chỉ là một phương tiện của cộng đồng, các city chỉ là biến thái của những phường xóm cũ.

Đó cũng là quan điểm của Trump, đang củng cố vai trò của tiểu bang.

Thực tế, các tiểu bang đã để cho con cọp sổ lồng. Các thành phố có vạn năng ấn định vùng zoning, ảnh hưởng mọi thứ như vùng nào thương mại, vùng nào gia cư, trong gia cư khu nào được xây chúng cư, khu nào đơn gia. Luật xây cất, construction code chi ly đến cái hàng rào song sắt cách nhau bao xa, cao thấp, nay còn thêm chỉ dùng điện nấu và sưởi. Zoning đã tạo ra vụ chai tương ớt con gà của người Việt.

Những city lớn và có thế lực hơn state nhỏ đều trong vùng ảnh hưởng của DC như New York, Los Angeles, San rancisco, Chicago. Do đó các city nhỏ khó lòng tranh với chính quyền tiểu bang.

 "Barnstorm" là kết quả quan niệm thành lập Confederation (hợp bang), tập hợp những quốc gia như hình thái Liên Hiệp Quốc, các nước lớn nhỏ đều có một phiếu. Liên bang Mỹ ngày nay, hậu thân của Confederation chỉ bớt một số quyền của tiểu bang nhưng các tiểu bang vẫn là các đơn vị bầu cử. Đó cũng là phương tiện các cộng đồng nhỏ nói lên tiếng nói như Nevada đối đầu với phóng xạ nguyên tử. Các tiểu bang đều có hai thượng nghị sĩ; Montana chỉ có một ghế hạ viện nhưng có 3 electoral vote.

Vì vậy kiến nghị của thị trưởng Buttigieg sau khi rút lui yêu cầu hủy bỏ electoral vote không mấy ai ký. Bà thượng Boxer của California biết boxing nhiều hơn hiến pháp đã đề nghị Congress huỷ bỏ điều khoản hiến pháp này.

Không thể giải tích đúng sai, biện minh thế nào, một học giả đã so sánh lối bầu cử nầy với baseball: popular vote (số phiếu từng công dân cộng lại) như số home run; electoral vote như số game quyết định giải chung kết hằng năm, thắng 4 trong 7 trận là có quyền ca khúc khải hoàn. Các đội thua, khôi hài, thường có nhiều home run.

Đó cũng là thực trạng hai lần George Bush và Donald Trump thành công.

Tạm xếp vụ gọi là gian lận ở Florida và quyết định vi hiến của Tối Cao Pháp Viện, Bush thắng vì báo chí cho ông là personable: nếu cần người đi nhậu chung, đi xem football chung thì đa số chọn Bush chịu chơi, chứ không chọn Al Gore khệ nệ. Hai hình đồ dưới đây cho thấy cử tri không thay đổi dù chiến tranh Iraq; sau 4 năm Bush còn có thêm New Mexico và Iowa (mất New Hampshire) để thắng luôn popular vote (chưa được 51% nhưng quá bán).

Những người ủng hộ Trump hy vọng ngựa nhà về đích dựa vào sự tái đắc cử của Bill Clitnon. Bill có rất nhiều kẻ thù, có một phong trào gọi là Clinton haters, cầm đầu mặt nổi là mấy cô mấy bà nói đã bị Bill rape. Nếu lịch sử tái diễn thì Trump bây giờ không khác gì Bill Clinton, và có chút hơn (Bill thú nhận đấm đá Monica; DC không có thượng lẫn hạ viên). Cục diện chính trị lúc ấy chỉ có khác là hai đảng đóng vai trò ngược lại. CH tấn công Clinton mọi mặt, impeach cho được cái me xừ đè Monica trên bàn giấy; CH đa số lưỡng viện, Clinton nói quý vị có hai viện còn tôi có cây viết; dự luật quý vị đưa qua, tôi phủ quyết cái rẹt là xong. Lại vấn đề trốn lính; TNS Strom Thurmond nói nếu anh trốn quân dịch Bill đến South Carolina của ông thì lính sẽ không chào như bây giờ hồ sơ quân dịch của Trump được đem ra xài chơi. Nhưng một sự trùng hợp đầy ý nghĩa là khi quốc hội bỏ phiếu impeach Clinton thì stock lên vùn vụt giống như trường hợp Trump vừa qua.

Lý do tiếp làm phe Trump kỳ vọng nhiều là cử tri CH không thay đổi qua kinh nghiệm của Bush. Cộng thêm, nước Mỹ chia đôi (bipolarisation), không ai nghe ai. Nói khác cử tri 2016 vẫn sẽ là cử tri 2020.

Vẫn có thay đổi về dân số; bốn năm thì có thêm những cử tri mới lớn như con cháu người Việt hiện nay có khynh hướng bầu DC vì cho rằng DC tiến bộ hơn. Số cử tri mới nầy nằm chung trong những vùng gọi là có học hơn, trong vùng "blue" xưa nay đã là đất của DC, như vậy số popular vote có thể tăng nhưng electoral vote như cũ.

Một nhân vật CH khác đứng trước những phản đối chiến tranh VN tuyên bố sẽ thắng cử với số phiếu đa số thầm lặng người Mỹ bảo thủ về xã hội (the "silent majority of socially conservative Americans”). Nixon đã đánh bại Hubert Humphrey.

Hiện nay thăm dò dư luận cho Biden trên “cơ” như Hillary đã được thăm dò rất sâu làm Newsweek in trước kết quả. Tuy là thứ nhất trong ngàn năm mới, việc in báo kiểu này chỉ là lần thứ hai, sau vụ Chicago Tribune in trước Dewey đo ván Truman 1948, dựa vào thăm dò dư luận.

Que sera sera. Đi đâu mà vội mà vàng, mà vấp phải đá mà quàng phải dây

======================================================================

====================================