Tôn Thất Tuệ
Lưu Bang hỏi Hàn Tín: ''ta có thể điều động bao nhiêu lính?, Hàn Tín trả lời "ba vạn". Thái tổ nhà Hán tương lai hỏi Hàn Tín 'sức ông là bao?', Hàn Tín trả lời "đa đa thiểu thiểu" có ý kiêu ngạo. Bao nhiêu cũng được, một tiểu đội, một đại đoàn, một lộ quân. Gần giống như vậy, một học trò hỏi thầy dạy kèm là tôi, thầy có bao nhiêu ngữ vựng tiếng Anh, tôi sẽ không cương như Hàn Tín và trả lời e không quá 500 ngữ vựng. Trong lúc ấy Anh ngữ bây giờ e đã hơn 200 ngàn chữ mà ngày một gia tăng.
500 vocabularies, vì tôi không học sư phạm Anh văn mà chương trình được khai dài hơn sớ táo quân. Các sư phạm gia ấy (les normaliens) có tệ lắm cũng làm chủ 10 ngàn chữ. Sức học của tôi không bằng các thầy học gắng, cái các thầy học cho quên những phút trong nhà cầu.
500 chữ là con số để chỉ "basic English" mà các nhà giáo dục đã rút bớt từ quan niệm Basic English có đến 800 chữ. Chúng tôi không đề cập công trình nầy. 500 chữ đủ sống trong chợ hoa Luân Đôn với Audrey Hepburn trong phim My Fair Lady.
Với 500 chữ, một người ngoại quốc có thể mưu sinh trên quê nhà của Charles Dickens, của nữ hoàng Elizabeth, lái taxi, bán hàng, làm công...Đó là kết quả thống kê ngôn ngữ hàng ngày bình thường. Thật vậy, có ai nói ontology, hình nhi học, nhân quyền, dân quyền, (human and civil rights), ai nói những động từ khó như giác ngộ tự thân (enlighten per se).
Tính ra mà xem. Candy, food, bread, go to the market, street, house, dog, cat, bird, apple, car, post office, bank, wash, clean up ..... Các thầy dạy lập ra một danh sách 500 chữ gồm những chữ gốc không biến thái. Ví dụ "to go" không có inflection went, going; "street" không có chữ tương cận gồm đến gần 10 chữ như boulevard, drive, avenue, trail ... Cũng vậy, cứ "house" mà tới luôn bác tài, bỏ lại đằng sau: hut, cabane, mansion, palace, villa, chalet, duplex ...
Với 500 chữ, tôi đã hù dọa một ông bác sĩ Mỹ mà tôi cắt cỏ trong vườn. Bà vợ nói: Do you speak some English? (ông có trọ trẹ đôi ba tiếng Anh tiếng u hay không?). Ông chồng bưng miệng vợ, bảo nói: Do you speak English? He speaks English better than we do. Thiệt không? nhưng cái mũi tôi to hơn quả cà chua chín.
Các chữ ấy không được dạy như một cuốn từ điển mà mỗi chữ kèm theo các câu nói, có giải thích văn phạm đơn giản và phát âm đúng. Họ chủ trương lối thực tế ăng lê, biết ít nhưng biết vững chắc. Ngay một chữ vô cùng tầm thường "and" hầu như người ngoại quốc nào cũng nói sai lúc đầu. 'And' không đơn thuần "en", trái lại là hai âm, thực tế là âm rưởi "en đờ"; trước khi chậm lại, 'and' có hai âm rõ ràng và nhấn mạnh ở đờ. Tie, cà vạt, không tương đồng lỗ tai, thing không đọc như thinh không. Số nhiều đọc chữ S thành dờ (z) hay xờ (s). Quá khứ phân từ "ed" phải đọc thành đờ (d) hay tờ (t). Husband đọc vui mà đúng: hốt xà bần: hớt dờ ban đờ.
Muốn nói ngoại ngữ như tiếng mẹ phải học chậm nhất lúc tám tuổi, ngoại trừ những nghệ sĩ kỳ tài. Nhưng khi mình nói khó khăn mà đúng, người nghe biết mình có học.
Theo lối Hàn Tín, phần trên là thiểu thiểu 500 chữ, lấy vốn câu cơm. Nhưng đa đa thì sao? Tốc độ gia tăng của một ngôn ngữ tùy ảnh hưởng chính trị xã hội và sinh hoạt của quốc gia gốc. Nghe nói, tiếng Anh có đến hơn hai trăm ngàn danh tự; các chữ mới kế nhau ra đời. Đường lối phát sinh chính là hằng ngàn sắc thái của sinh hoạt xã hội, gồm mọi khía cạnh, khoa học, chính trị, ngoại giao, nhưng không theo một quy luật khuôn phép nào mà có tính cách tự phát.
Thượng viện HK dưới sự điều động của hai TNS Kennedy và Biden đã tấn công ngoài mức hợp lý ứng viên thẩm phán Tối Cao Pháp Viện là ông Bork. Từ đó tiếng Anh có thêm động từ 'to bork', là chỉ trích, phá bĩnh theo phe phái người mà hành pháp đề nghị giữ các chức vụ công quyền. Ponzi tên một kẻ lường gạt tài chánh trở thành động từ lương gạt. Những danh tự ghép các mẫu tự như aids, bệnh xi đa.
Một cách khác là thêm nghĩa mới cho những danh từ cũ. Feminine, tĩnh từ thuộc về nữ giới. Nhưng tại sao: feminine woman, feminine man? Thì ra nó có nghĩa trong cái vụ đồng tính luyến ái, người nầy đóng vai đàn bà khi 'ò e Rô Be (Robert) đánh đu, Tạc Dăng (Tarzan) nhảy du, Dô Rô (Zoro) bắn súng'. Và cũng vậy, masculine woman và masculine man đóng vai đàn ông. Chúng tôi mới học chữ abrosexual: kẻ thay đổi khuynh hướng giới tính từng ngày.
Chữ mới có tính cách thời sự là vaginacracy được moi ra đưa lên internet vận động cho bà Harris vào White House để tạo nên một nền thống trị mới gọi là vaginacracy, bên cạnh những chữ cũ như theocracy, technocracy. Vaginacracy sẽ bao gồm các vị cũ xưa như Margaret Thatcher (Anh), Golda Meir (Do Thái) Angela Merkel (Đức) và các lãnh tụ "gái" ở Âu Châu. Chúng tôi sẽ đề nghị bà Harris diễn đọc tập sách Vagina Monologues đã được vợ cũ của thị trưởng New York Giuliani vô băng. Tập sách nẩy đối với vaginacracy giống như Das Kapital với communism.
Rõ ràng là đa đa của kẻ chịu ơn bát cơm của bà phiếu lụa bên sông. Đúng là biển học, nhưng không vì biển rộng mà không dám xuống nước, vượt biên làm boat people. Khoa ngôn ngữ làm người đời yên tâm.
Theo đó một giáo sư đại học - không phải học đại nhé - làm chủ 10 ngàn danh tự. Làm chủ, mastering, có nghĩa dùng dễ dàng khi nói hay viết. 10 ngàn so với 200 ngàn còn được hơn cái basic của nhà em, 500 words. Vị nầy có thêm 10 ngàn chữ khác, không tự mình nói ra hay viết ra được nhưng kẻ khác nói hay viết thì giáo sư kia hiểu dễ dàng và huân tập thì đưa chữ ấy vào khối chữ mình làm chủ. Do đó đọc làm mình nhiều chữ hơn. Cũng giống vậy, mình không biết hay quên tuyệt vài chữ đặc biệt Huế nhưng có ai nói thì mình biết ngay, nhớ và sẽ dùng khi cần: trợn mê nồm, mốc meo phèo phọp, tởn tới già .......
Số lượng 20 ngàn chữ vừa nêu nằm trong lãnh vực chuyên biệt của mỗi người. Dược sĩ, y sĩ gồm chữ gốc Hy Lạp, luật gia thì chữ La Tinh. Phạn ngữ nơi mấy ông triết lý Đông Phương v.v... Tuy vậy khối danh tự nầy không tách rời 500 chữ hàng chợ câu cơm của tôi. Vì ngôn ngữ người tài và người dốt không xa lìa đời sống.
Chợ hoa của Audrey Hepburn sẽ có thêm amarillis (lan đất), jasmine (lài), những chiếc bình cắm hoa (flower pot); hàng kẹo chỗ nầy là candy shop, chỗ kia là confectionary. Nói cách khác, những sự vật sự việc đều không thay đổi chỉ có ngôn ngữ liên hệ giàu có hơn, phức tạp hơn; dần dần con số 500 sẽ thành 800, 1.000 và sách tập đọc cũng khó dần như những bậc thang.
Khi bài nầy được share vào Facebook, một độc giả cho rằng con số 10 ngàn chữ của một giáo sự đại học quá ít vì theo tuần báo 'The Economics', trẻ em chừng 10 tuổi có khối lượng vocabulaire đến 20 ngàn. Cách lượng định các con số khác nhau. Trẻ con có tiếng Anh là mother tongue biết nhiều danh từ cụ thể hơn một giáo sư Nhật và không thể có số lượng danh từ trừu tượng. Ngay như những danh từ toán học cũng phải tuần tự mà có. Có video ca ngợi vài em bé Nga có khả năng nói sáu ngoại ngữ. Video nầy rất misleading, nói không đúng. Bé biết danh từ của 6 ngôn ngữ, mỗi ngôn ngữ bé biết vài chữ nói về các vật thể thông dụng như bình sữa, cây viết, bố mẹ. Lúc nhỏ chúng ta đều đã nói tiếng Anh: oánh tù tì (one two three) mi ra cái gì tau ra cai nầy. Bớp bò sư tử li ông sơ van con ngựa mu tông con cừu; thiên trời địa đất. Đứa con nít 9 tuổi theo mẹ đến nhà thờ biết God là gì nhưng số chữ của nó không gồm "an anthropomorphic God"(mang hình dạng con người). 10 ngàn chữ nêu trên thuộc loại kinh viện (academic).
Chúng tôi nêu câu chuyện basic English để bà con không sợ hãi; ngoại ngữ chẳng có gì khó. Phụ huynh dù có bài ngoại phải có căn bản về ngôn ngữ nầy để hướng dẫn con em vì lũ trẻ bây giờ sính tiếng Anh mà chúng học cái bậy rất nhanh. Một nữ lưu đăng đàn dạy chúng sinh nấu ăn, nấu bún bò, cô bảo phải đi mua "cỏ chanh". Ông nội tôi có hiện về theo xác cô xác cậu cũng không hiểu cỏ chanh là cái gì. May thay ông nội tôi tu nhơn tích đức nên tôi học được tiếng Anh lemon grass là cây sả. Nhiều bài dinh dưỡng khuyên ăn gạo nâu, thì ra gạo nâu theo tiếng Anh là brown rice, gạo lức ấy mà. Một nữ dịch giả vênh mặt dạy đời dịch ngựa phi nước đại là: bay và thải nước: flying and spitting water. Nước tiểu? Thiệt đúng là phi nỉ lô đia (finir l'eau dire, hết nước nói).
Sai lạc được khen ngơi, ca ngợi vì cái văn hóa vỗ tay. Ngày nay bỏ tiền sẽ thêm like, love. Ở Liên Xô xưa kia, xong bản nhạc, bạn chưa được phép vỗ tay, chỉ vỗ tay sau khi lãnh tụ bắt đầu và không được ngưng nếu lãnh tụ chưa ngưng; người đứng sau không thấy cứ vỗ tay và bị kỷ luật, nhiều lần sẽ đi tù, sẽ đi gulag và ghép vào thành phần quốc thù như "vợ chồng thằng Thu", bố mẹ của Xuân Diệu.
Phu huynh đến Mỹ không biết tiếng Anh khó giúp cho các con làm bài tập, chỉ làm cho chúng ít ít điểm nhưng không tai hại như bây giờ. Sai lạc được tổ chức có hệ thống, là dịch bằng máy. Hằng ngày mở FB học tiếng Pháp, chúng tôi chỉ thấy tiếng Anh rất kỳ cục, phải bấm bài gốc thì ôi thôi. Cũng như bây giờ, không biết tiếng Anh thì không biết người Việt nói cái gì, như trường hợp gạo nâu. Xô xác vật lý (physical brawl), đôi co, đánh nhau bằng tay chân, chỉ là một trong muôn ngàn sự học ngày nay nhiều like, nhiều love, nhiều followers. Không biết tiếng Việt thì không hiểu tiếng Anh người Việt viết.
Xem tướng kèm theo tiếng Anh là "see general", quán trọ có free wife (free wifi), phòng hurt tóc chẳng chết con đĩ mẹ thằng tây nào. Nhưng những bản dịch ra tiếng Anh hay viết tiếng Anh sẽ làm người English speakers, anglophones nghĩ gì? Họ sẽ không còn giữ thiện cảm dối với tiếng Anh của lớp có học có văn hóa xưa.
Nếu họ thông thái và rộng lượng, họ sẽ chia ra hai hạng người VN nói tiếng Anh tương ứng với hai hạng người xếp theo xã hội học. Người Nhật hiểu biết đang làm việc nầy khi có thái độ đối với con cháu Lạc Hồng, mỗi thành phần một cách khác.
==================================================
 |
| Bùi Trang, gái Huế 1987 nhưng cà cuống chết cái đít còn cay |
No comments:
Post a Comment