GÀ QUÈ ĐÁ VỚI GÀ QUÈ

Trump <-> Biden

Khi một quốc gia bắt đầu xuống thì không có các khuôn mặt như Franklin Roosevelt.
Người quốc gia VN thường núp dưới bóng đảng Cộng Hòa (CH) tự ru ngủ là CH chống cộng. Người CH chống cộng nhất là Henry Kissinger à? Nếu lấy bom đạn mà nói mức độ chống cộng thì Johnson Dân Chủ đứng hàng đầu.
CH là đảng đầu tiên sinh hoạt kiếm phiếu trong cộng đồng người Việt hay đúng hơn là người Đông Dương Việt Mên Lào. Bush cha đã đến Orange County mở đại hội ở Mile Square Park, Fountain Valley và cử một người Miên làm ủy viên đông dương vụ, chỗ mà Ngô Kỷ tào lao nói đã dành cho ông ta.
Tuy nhiên người VN cứ cho CH là chống cộng, là phe ta. Georges Bush con, được người VN cho là thổi ngọn gió dân chủ vào Iraq để ngọn gió nầy sẽ thổi qua Iran. Đúng là một răng một rắc. Chiến tranh của Bush làm cho lực lượng quá khích muslim mạnh hơn và Iran mạnh thêm từ ngày đó đến bây giờ. Tại California có ông Bảo Tố tự cho là có đủ văn kiện bằng chứng là ngưởi đủ điều kiện để làm vua VN. Nguyễn đi Nguyễn lại về. Đúng vậy nhưng Nguyễn đã về sau khi đi ít lâu. Ấy là Bảo Đại thoái vị (đi) và về làm quốc trưởng quốc gia VN. Hai chữ quốc gia như người Qg, lập trường Qg là do QGVN mà ra (État du Vietnam).
Sức mạnh của ông Bảo Tố là "bạch tượng hú" nghĩa là Bush con sẽ thắng nhiệm kỳ 2 và sẽ cày nát Hà Nội đưa Bảo Tố lên làm vua ở Huế thống nhất VN. Hãy bỏ phiếu cho CH!
Bush con quả thật thắng kỳ 2 và đã đi VN mặc áo rộng xanh, khăn đóng như Putin... ký tờ bảo đảm không chữ ký bảo đảm vai trò kinh tế global để VN có thể ví dụ làm giày Nike. Cái hay là có nhiều người góp tiền cho Bảo Tổ để đầu tư.
Nhưng không hay bằng tướng Lý Tòng Bá, cựu tỉnh trưởng Bình Dương và vua thiết giáp, thông báo một số điện thoại miễn phí (eight hundred number 800) nếu người VN muốn tòng quân theo Bush thổi ngọn gió dân chủ thì gọi miễn phí; toán quân của ông sẽ phất Cờ Vàng bên cạnh cờ 50 ngôi sao. Quân đội Mỹ đến 40 là cho giải ngũ, con của bác Tòng e đã quá 50, ai mà cho phất cờ; phất cờ trong các buổi hội họp thì tự do. Bác Tòng buồn tình và đầu quân với Chú Chánh để được móc thêm một sao.
Bây giờ vẫn còn nhiều kỳ vọng Trump chống VC và sẽ lật đổ CSVN. Chúng ta thông cảm nhiều người xem Trump thất cử như VC vô Saigon 1975. Tôi hết sức đau buồn khi Trump thất cử nhưng không vì đã mất cơ hội lật đổ CSVN mà vì thiếu mất những chính sách cần thiết cho một nước Mỹ bớt sự điều khiển của Tàu và chận đứng việc di dân ma túy băng đảng từ Nam Mỹ.
Biden đã mở cửa biên giới, tạo nên những vấn đề xã hội, khắp nơi đến tận biên giới Canada. 2/3 các thống đốc đã phải gởi tiền, gởi lính đến Texas giúp bảo vệ biên giới. Nữ thống đốc South Dakota, Noem, đã đích thân đến tận nơi.
Những FB, những blogspot ghi rõ gốc từ VN đã đăng hình rất lớn Trump phất cờ đỏ sao vảng hăng hái hơn chủ tịch đảng CS để cho biết Trump không chống cộng. Trump đã khuyến khích Bắc Hàn ngậm miệng kiếm tiền như VN, không kể sự băng hoại một nền văn hóa và luân lý xã hội.
Trump được cho cái áo chống CS vì những người chống Trump ở hải ngoại đã có thành tích thân cộng như nhật báo Người Việt, các triết gia Phật Giáo. VN đã ăn mừng hụt Hillary Clinton nhưng đó là cách đón gió, không đủ để nói lên chính sách của bà nếu bà vô được WH.
Trong thời trước 1975, những tuyên bố thân cộng của DC có thấm béo gì bằng việc đi đêm của Kssinger và đưa Tàu từ chết đói đến đại cường quốc về mọi phương diện. Câu nói phi nhân vô trách nhiệm nhất là của Fulbright, TNS Arkansas. Khi có tin Mỹ rút khỏi VN 1975. Ông nói: cảm tưởng của tôi trước sự kiện nầy không khác khi đội football Arkansas thua đội Texas. Một cuộc chiến liên quan đến mấy triệu người Mỹ mà một TNS xem như trận banh.
Một vị tướng đã thắng trận được bình luận "không phải là tướng giỏi, thắng là nhờ phe kia tệ quá". Có lẽ Trump sẽ thắng vì Biden tệ quá. Biden 82 tuổi đâu có già bao lăm?!
Về chiến lược, tạm xem Biden dựa vào người da đen; trong lúc Trump dựa vào độc tôn da trắng. White supremacy nay là con lạc đà gầy nhưng lạc đà gầy vẫn to hơn con heo mập. Black Life chỉ ồn ào đã tạo nên vô số hậu quả như ở Oregon nhiều khu thương mại trống vốc, những hệ thống chính như Walmart ... đều phải đóng cửa.
White Supremay = absolute Christianity + gun (độc tôn da trắng =  Christian quá khích và kỹ nghệ súng). Trump có được cả hai.
Tuy vậy, Biden hiện có phiếu trong giới Christianity bằng cách ủng hộ thực sự Do Thái như cho thả bom nặng nhất 2.000 pound vì người Christian tin rằng không có Do Thái thì Jesus không có sinh quán (birth place).
Nikky Haley được xem là người CH mang giữ quan niệm birth place nầy mạnh mẽ nhất, và trong quá khứ bà có quá nhiều móc nối với Do Thái vì vậy Nikky là một trong những người được xem để tranh cử với Trump.
Người Việt đã quen với sự thần thánh hóa lãnh tụ, phe cuồng Trump đã khen Trump không lãnh lương. Nhưng mỗi lần Trump đi đánh golf thì sân golf của Trump charge tiền; Trump và bầu đoàn thê tử ở trong các khách sạn của Trump, ngân sách quốc gia trả mệt nghĩ. Obama đã tiêu 16 ngàn dollars sắm cái áo cho con gái để ngồi ăn cơm với thủ tướng Canada Trudeau khi ông nầy viếng thăm Mỹ. Mấy tháng cuối nhiệm kỳ, ông bà Obama du lịch Ấn Độ tốn mất 1,5 ... tỷ dollars.

Thưc tế cuộc đời nói chung là chọn cái hay nhất trong số những cái tệ nhất.

Đảng thịt chó

Đôi mắt của lãnh tụ, kể cả lãnh tụ CS

Đảng Thịt Chó * Đảng Chồn Lùi
Đinh Vũ Hoàng Nguyên

Tên của gã là Cao Như Đảng. Tên cúng cơm của gã là Cao Như Đảng. Trong lý lịch gã đề tên Cao Như Đảng. Tức là đích thị trên đời có thật một gã Cao Như Đảng.
Cao Như Đảng biệt tài làm thịt chó, thịt nhanh, nấu khéo, cả làng cả xóm biết tiếng. Ngay cả chó dại, chó chết ốm, chó bị trẹt xe…, gã mà đã nhúng tay pha thịt, ướp hấp, lúc dọn lên mâm vẫn ngon nhức.
Trong xóm nhà ai thịt chó cũng nhờ gã. Ủy ban xã khi nào tiếp khách hay liên hoan, cần thịt chó, lại gọi gã. Bản lĩnh ấy khiến gã với mấy vị trên uy ban thành thân tình. Dần dần người ta lấy luôn cái nghề của gã gắn vào tên, gọi gã là Đảng Chó. Gã nghe vậy cũng chẳng lấy gì làm phiền.
Một ngày, Cao Như Đảng mở quán thịt chó.
Hôm khai trương, gã mời cán bộ trong xã đến đánh chén. Rất vui. Nhưng đang dở bữa, thì bí thư xã phát hiện ra cái biển trước quán đề "Thịt Chó Đảng". Ông bí thư gọi Cao Như Đảng đến, quắc mắt: “Ông ghi thế này là chửi ai?”.
Cao Như Đảng nói:
“Thì dân vẫn gọi em là Đảng Chó, các bác trên xã cũng gọi em là Đảng Chó, thì giờ mở quán em làm biển thế cho tiện!”.
Bí thư bảo: “Lời nói gió bay, nói mồm với nhau không có gì làm bằng, chứ ghi lên thế này thì mặt mũi đảng còn cái chó gì nữa?”.
Gã đành “dạ dạ…”.
Cái biển sau, rút kinh nghiệm, Cao Như Đảng đề: "Đảng Thịt Chó".
Bí thư xã đến ăn, nhìn biển mới, gật gật gù gù bảo: “Sửa thế này được, để cái giống ấy sau chữ đảng, cho đỡ bị hiểu lầm!”.
Đang bữa, bí thư sực nghĩ, giật mình, mới quát: “Dỡ biển xuống ngay, khẩn trương, phản động, muốn đi tù à?”.
Cao Như Đảng méo mặt hỏi: “Cả nhà nhà em toàn người ngoan và ngu, có biết gì mà phản động?”. Ông bí thư hạ giọng, thầm thì: “Nước mình là một đảng lãnh đạo, cấm có cái chuyện hai ba đảng, ông ghi thế này nhỡ ai hiểu là ông lập đảng đối lập, thì toi!”.
Cao Như Đảng bảo: “Chả nhẽ thằng bán thịt chó và mấy thằng ăn thịt chó mà cũng bị thành đảng à?!”.
Bí thư bảo: “Ai chả biết thế! Nhưng cái nước mình nó thế! Mà thôi, tốt nhất thời này cái gì đã đảng thì đừng chó, mà đã chó thì đừng đảng!”. Gã đành “dạ dạ…”.
Sau bữa đấy, Cao Như Đảng lại thay biển mới, còn đề mỗi "Thịt Chó".
Nhưng lắm lúc gã tấm tức: đến cái giống chó còn đi không đổi họ, ngồi không đổi tên, lúc biến thành thịt vẫn gọi là chó, chẳng nhẽ chỉ do nước này có độc cái đảng mà thành mình phải kỵ húy, phải kiêng cả tên cha sinh mẹ đẻ đặt cho, thì hóa chẳng bằng chó!
Về sau Đảng bán thịt chồn. Vợ hắn đặt tên Đảng Chồn Lùi; ai cũng vui không còn hạch hỏi chủ nhân.
-----------------------------
Đinh Vũ Hoàng Nguyên là chủ của blogspot Lão Thầy Bói Già viết rất nhiều khôi hài cay nghiệt như Voltaire, sarcasme mordant, như chó cắn. Ông còn là một nhà thơ và họa sĩ. Nhưng chỉ sống 37 năm (chết 2012 hay 2013…)

sông Bồ sông Hương

 

sông Bồ, Thừa Thiên

Tình chị duyên em

Tôn Thất Tuệ

Ngó rứa mà đã nửa năm 2024. Những cây vàng sớm đã đổ lá vàng, trông buồn vào những ngày cuối tháng sáu dương lịch. Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?! Buốn trông cây cải có ngồng! bèn viết mấy dòng chơi vơi trên sông.

Bên cạnh những huyền thuyết tươi đẹp, nước hai sông Hương và Bồ thơm vì cỏ xương bồ, chúng tôi đem câu chuyện xuống tầm thấp hơn với sự giải thích của học giả xứ Huế Lê Minh Khiêm: tên sông Hương vì nó chảy qua huyện Hương Trà, tên mới thay cho Kim Trà phạm húy tổ nhà Nguyễn. Sông Lợi Nông qua Bến Ngự là sông Bến Ngự, rồi đến Phủ Cam, Kho Rèn và An Cựu.

Trong sách Lý Thường Kiệt, xb 1950, Hoàng Xuân Hãn nói các con sông từ xưa được gọi tên theo vùng sông chảy qua. Năm 1077, quân Tống ùa vào Đại Việt bọc quanh ải Chi Lăng, đến trung du Bắc Việt vùng Thái Nguyên và vượt qua sông Như Nguyệt, chảy qua làng Như Nguyệt từ đây đến Thăng Long chừng 20 đến 30 km.

Những con sông miền Trung đều bắt đầu từ Trường Sơn với những khe lạch chằn chịt, do đó nói sông Bồ và Sông Hương cùng gốc quả đúng vậy.

Nhưng đến khi đã trưởng thành như hai thục nữ, hai chị em có sức quảy gánh sơn hà, thì hai sông có những những tác dụng nhân sinh khác nhau, và cùng chảy ra biển qua Phá Tam Giang. Tác dụng nhân sinh là chữ không rõ, vì thiếu chữ. Thật tình, chúng tôi không biết địa dư nhân văn từng vùng ở Thừa Thiên.

Nếu sông Hương được biết mười (10) thì sông Bồ e chỉ được biết một (1). Nào thi ca, âm nhạc, hội họa, nào chính trị … cấy chi cũng dành cho nàng Hương. Khác nào trong một gia đình mà người mẹ chỉ lo tô điểm cho cô chị còn cô em lủi thủi sau vườn.

Đời sống hai bên sông Hương có tính cách "thị tứ", thiếu chữ, kiểu cách; chúng tôi không biết liên hệ giữa dòng sông và làng Nguyệt Biều mà Nhị Hà đã đưa vô nhạc "làng tôi soi bóng Hương Giang" cũng như những vườn chè quanh lăng Gia Long. Thị tứ, ít nhất về kiến trúc, cổ điển thành nội và tân thời kiểu tây ở hữu ngạn. Vy Dạ là đất của con vua con chúa, đất của “câu thơ Thi Xã, con thuyền Nghệ An”. Cứ như những bài ngắn dài, comment, reply trên internet, người chọt bút dùng nhiều ước lệ kiểu cách, ít khi để lộ trìu mến trực tiếp về đời sống và mưu sinh khi đề cập sông Hương. Bắt đầu câu thứ nhất thì biết thế nào cũng có Diệu Đế, Vy Dạ, An Cựu, cây phượng, đại nội v.v…Cái khuôn còn tốt chưa mòn.

Mối tình ước lệ vừa nêu có nhiều âm vọng, mà quê mùa thì gọi là rổn rản ầm vang. Không e ấp như người Ninh Hòa tỏ tình với Sông Dinh, Chợ Dinh.

Người bỏ Ninh Hòa người ra đi
Bỏ lại sông Dinh, bỏ những ngày,
Tháng ba bãi cát phơi đầy nắng.
Tháng chín mưa dầm, con nước xuôi.

Người bỏ chợ Dinh, người ra đi
Bỏ lại sau lưng những bóng người
Trưa vắng khua buồn đôi guốc gỗ
Những giọt mồ hôi trên tóc mai.

Người bỏ cầu Dinh những đêm trăng
Một mình đứng lặng ngắm trăng tàn
Nghe hồn phố nhỏ đang ngon giấc
Nghe trái tim buồn đang thở than. (Đặng Trùng Dương)

Sông Bồ như sông Dinh, không làm đõm, kiểu sông Hương. Chúng tôi tin nhiều vị sẽ đồng ý chỗ nầy. Như việc dân hai làng không thể kết ước hôn phối, những lần bắt cua bắt rạm ruộng gần sông. Có vị nói đến mía cơm rượu, khoai sắn, ruộng đồng.

Ít nơi có sự trìu mến như Sịa và vùng chung quanh được trìu mến thương yêu. Sịa nằm trên sông Bồ. Cho dù kết nối với sông Hương ở Sình bằng một nhánh nhỏ hay tự mình chảy về Phá Tam Giang, sông Bồ vẫn còn giữ nét riêng của một dòng sông riêng.

Chúng tôi tiếp nhận quan điểm của Smetana khi ông sáng tác phần cuối ‘La Moldau’ trong tuyển tập “Quê Hương Tôi”. Một dòng sông không phải chỉ là dòng sông mà gồm cuộc sống của mọi con người ở trên bờ dòng sông. Nghe La Moldau, tôi cứ nghĩ là sông Bồ.

Đáng lý (đời có chi là duy lý?!), đáng lý tôi phải biết nhiều về sông Bồ. Phù Ốc (hay Phú Ốc) là một làng danh tiếng bên sông Bồ, danh tiếng vì bà nội tôi vợ quan trong triều gốc Phú Ốc? Phải, đúng vậy vì bà nội tôi, chứ đâu có phải là bà nội thằng giữ trâu? Cương cho bằng được! Ông nội tôi đã đưa hài cốt tổ tiên từ Thanh Hóa vào làng vợ, rồi tự ái đem đi lần nữa về phía Ngự Bình. Phú Ốc có đại tộc Hoàng Ngọc sem sém như Hồ Đắc, Thân Trọng, Hà Thúc.

1945, chú út của tôi về làng mẹ trốn chiến tranh, ông có chút bất bình thường, suốt ngày chỉ đờn violon mà không biết tây đang hành quân tới. Chúng ghét quá, thằng nầy không biết sợ à? Cho chết luôn, dẫn ra bờ sông bắn chết, xô xuống nước cho đi mò tôm.

Thiệt ra, sông Bồ với rừng Cổ Bi soi bóng, với bến đò Hạ Lang còn giữ rất nhiều bí mật của đời tôi. Những thứ nầy không bao giờ được khai quật, không như thành Chàm ở Phú Ốc đang được đào xới nghiên cứu làm sống lại.

Thì ra hai bên bờ sông Bồ như cô gái quê không son phấn có đủ thứ của loài người, chỗ nầy ta đang ngồi, cổ nhân đã ngồi.

Hóa ra, tình chị duyên em. Tôi đã yêu mến, và được yêu bởi, cô Hương nhưng kết nghĩa “gừng cay muối mặn” với cô Bồ, duyên dáng thầm duyên.-

 

Phụ Bản

Smetana giải thích tác phẩm của mình như sau.

“Khúc nhạc diễn tả dòng nước La Moldau khởi đầu từ hai suối nhỏ: suối nước nóng và suối nước lạnh cùng tên cho đến nơi hai nhánh nhập một thành dòng sông duy nhất. La Moldau chảy qua các cánh rừng, các đồng nội; giữa phong cảnh đẹp tươi ấy, đang diễn ra lễ cưới của một nông dân; cũng là nơi thiên nhiên chứng kiến khúc luân vũ của các thủy nữ dưới ánh trăng; và cạnh đó nghiêng mình trên những khối đá chơ vơ là những lâu đài, những dinh thự kiêu hãnh cùng những kiến trúc hoang phế bơ vơ. Dòng La Moldau cuộn nhanh lao mình vào thác St John, trước khi rộng mở vòng tay và đi vào Prague, ngang qua lâu đài Vysehra; rồi uy nghiêm biến mất ở vùng xa thẳm, nhập chung với sông Elbe, Đức)".

nhạc cảnh theo giai điệu La Moldau

 

 

Ván cờ quốc cộng

Thế cờ tướng (tượng kỳ) nầy trông giống như chiến tranh nam bắc VN.

Trong suốt mấy chục năm miền Nam hầu như (97%) ở trong thế thủ. Nghe đài Hà Nội 1954 thì thấy. Cho nên xem người cầm đỏ là VC, tấn công trước. Xanh là quốc gia. 

Quốc gia tin tưởng một ngày kia VC sẽ lụn bại, rút ra bắc vĩ tuyến 17. Thôi thì hai đứa mình sống riêng hòa bình, bỏ cái sống chung hòa bình (coexistence pacifique) cọp và cừu của Nga Hoa, món đầu heo thịt chó không ăn khách nữa.

Người cầm xanh thấy con mã chạy quanh chả làm được việc gì cho nên lấy bụng ta suy ra bụng người. Đỏ sẽ phải hòa bằng cách cho pháo ăn xe, nạp mình chịu tội; vì xanh còn sót con chốt để xịch qua xích về, đúng là nhất mã chiếu vô cùng. Nghĩa là đỏ không thua.

VC đi đêm với Mỹ. Mỹ chỉ cho một nước cờ mà quân tử Tàu cho là hèn nhưng chiến tranh thì có chi hèn.

Đó chỉ nhích tới một bước (pháo 6 tấn 1). Đến phiên xanh phải đi. Xe hoặc tướng nhúc nhích thì pháo ăn xe. Vậy chỉ còn con tốt xanh lách qua đường số ba (tốt 4 bình 3) còn cầm cự rút khỏi Cao nguyên vài tháng; để cho một số người có thêm chức vụ ghi vào carte de visite, tổng thống Hương, tổng thống Minh, Thủ Tướng Cẩn và dài dài, bộ trưởng, quân sư quạt mo  .....

 Xem hình đồ, con chốt xanh lọt giữa các lực lượng đỏ. Giống như biệt kích thả ra bắc. BV đoàn ngũ hóa nhân dân từ con nít cho đến lão lão ông, lão lũy thừa. Kêu tô thứ hai, phở chưa đem ra thì công an đã đến còng tay, ai có tiền ăn tô thứ hai, mà có tiền có dám ăn không? Chú quán, thực khách và trẻ con đều là công an.

Pháo thụt lùi xuống đáy (thối 3). Nếu chốt tấn xuống chân tượng thì pháo lên; nếu bình che mặt pháo thì mã chiếu, xe không thể cản, tướng xuống, pháo ăn xe.

Đấy là lúc chen nhau ở tòa đại sứ Mỹ hay bến tàu tìm đường đi.

đường về Vy Dạ

Huế như dòng sông bao la

Tôn Thất Tuệ

Xin thành thật khai báo với Cách Mạng theo lời dạy đầu tiên ở trại cải tạo. Xin thành thật khai báo là tôi không thích cái Huế tân trang một chút xíu nào, nhà chọc trời, khách sạn ngàn sao, kể cả cung điện với những thứ vô cùng hiện đại, hại điện. Do đó tôi chỉ thích những bức hình như thế nầy của Ngô Lễ. Bức hình nầy chính là Huế của tôi trong tư tưởng, trong thương nhớ. Nó nói lên ý nghĩa hai chữ "sông núi" rõ ràng nhất về vật thể và ẩn dụ 'sơn hà' của thời xưa. Cũng rất may là hình ảnh xa xăm của núi từng lớp, không quá cận cảnh như một số hình chỉ còn là những mô đất không cây. Tốt đẹp phơi ra, xấu xa che vào. 

Có ít hay có nhiều người Huế say đắm nhìn những dãy núi in hình xuống sông? Không ai dám khẳng định nhiều hay ít nhưng trong cái nhiều hay ít ấy có tôi, đứa con lạc loài, trong ý nghĩa đầy đủ nhất của danh từ. Có những giờ dài thăm thẳm, tôi ngồi nhìn mặt nước sóng êm, mà lúc ấy chưa có cuốn 'Câu Chuyện của Dòng Sông' và chưa biết Phùng Thăng để yêu thương suốt đời. Những việc làm thuở nhỏ còn ghi trong tiềm thức, ảnh hưởng văn phong và ngôn ngữ. Tôi nghĩ những giờ ấy gây nhiều ý thơ.

Em yêu thương, bên bờ sông Mận

anh ngồi nghe biến thể của không gian

anh ngồi nghiệm đường đi của cá

viết thời gian qua những bọt tăm.

Bức ảnh của Ngô Lễ chụp từ vùng Đập Đá nhìn lên cầu Trường Tiền, sông nước bao la. Vâng, sông Hương nhỏ lắm sao mà thấy bao ba, vô bờ vô bến, đủ chứa những nỗi niềm vô vọng, những tin yêu, những phôi pha, những nồng nàn.

Bức ảnh không ghi vì góc nhìn của máy ảnh nhưng giòng sông hẹp - một thanh niên sức mạnh trung bình bơi qua về không khó - luôn luôn ôm trong lòng núi kia lớp lớp, khi xanh lá đậm, khi tím theo mây trời, khi vàng của bình minh. Vì thế mà nói dòng sông bao la vô bờ vô bến, nói mấy cho vừa.

Tôi đã thi vị hóa:

và cứ thế nhiều lần ta trốn học

vì ông thầy đích thực của đời ta 

là ngọn núi chiều màu tím thẩm

rơi xuống sông nhuộm tím dòng sông.

Núi rơi vào lòng sông như em yêu rơi vào lòng tay của ta, không một chia ly, không một biền biệt, như hội nhập linh thiêng, ôm giữ một đức tin.

Tôi không để triết lý và thi ca làm mất hình bóng con người duy nhất là ông xích lô  (xe không khách) gần đến bờ mí Vy Dạ, là một style của Ngô Lễ, có hình bóng con người nhưng sít sao chỉ một người như bức ảnh sông Bồ làm tôi muốn khóc vì dáng người quá đẹp. Đơn lẻ mà sống mạnh như trong cổ thi:

Lạc hà dữ cô lộ tề phi (ráng trời cò lẽ chung cánh bay).

Đập Đá trong hình tươm tất hơn xưa, nói về 1950, 1951. Thời ấy nghe nói năm nào cũng có một người chết nơi cái cống giữa đập.  Cúng Hà bá chăng? Đập là hai bức tường dày thấp, độn nhiều thứ ở giữa, mặt đường nhựa. Nước lụt có thể làm hư mặt đường; nhưng hai bức tường nầy phía trên như hai lối đi, nhiều người mom theo lần bước mà đi; có người đi ở giữa, chống gậy xem cạn su.

Hôm ấy Thích Mãn Giác, còn là chú Mãn Giác, sai tôi về Vy Dạ thưa với dì tôi đưa cho ít tiền. Chùa Thiên Minh trên núi nào biết lụt lội chi. Đến Đập Đá thằng nhỏ phải theo người lớn mà qua. Đến mí đất khô thì hai đầu gối đập vào nhau vì sợ quá, té ra lúc lội nước không biết sợ là gì. Lần về, tôi xin tiền đi đò ngang; mỗi khi lụt thì có đò ngang phía Chợ Cống. Một lần thôi, tởn tới già.

Nhưng mà thôi, tâm sự của người đời là "tâm sự năm canh một bóng đèn". Của tôi chỉ là tâm sự cùn. Cùn như cái chủi cùn, bốc muối đốt phong long lốp bốp cho các bà các cô nhảy qua nhảy về đốt hết xui xẻo, chồng con hanh thông, làm ăn phát tài.

Nói thiệt; xin thành thật khai báo với Cách Mạng. Về Huế, tôi như kẻ lén lút bất lương. Từ ga xẹt tới dốc đi tiếp về gần Đàn Nam Giao ở nhà người chị có con gái bán ốc. Tôi ở lại mươi ngày lo mồ mã cha mẹ rồi theo đường cũ mà về Saigon; có một lần đã tối nhờ cháu chở xuống phố như thần giao cách cảm gặp chị Dương "mạ tôi", chủ nhà sách Gia Long và một lần, cũng đã tối, chạy quanh mấy con đường Bến Ngự, nhớ tới Ngọc Thắm đã sửa soạn kiệu đưa về dinh, ngựa ô, lục lạc đồng đen, dây cương hồng thắm, cán roi bịt đồng thòa nhưng không xong việc.

Dạ, lúc xưa có người hỏi Lão Tử đạo là gì thì được ông già đáp: đạo là gì? Nay có ai hỏi tôi: bác về thăm quê hương hả? tôi sẽ trả lời: thăm quê hương hả? Thành thật đến thế là cùng nên được cho về, sau khi lột vài cuốn lịch; nhờ vậy cái miệng còn dóp dép, không kịp đâm da non.

Ý thức mới về môi sinh

The Endangered Earth, Times 1988 man of the Year

SINH CẢNH HỌC và Ý THỨC MỚI

Écologie et spiritualité 

Jean Giono JePense.org Nov 2022

Tôn Thất Tuệ giới thiệu

Dẫn nhập: Chừng 1953, nghèo như chúng tôi có cái sơ mi là quý lắm, năm lớp nhất phải đi mượn cái áo trắng làm đồng phục cắm trại ở Vườn Cam. Rứa mà lán chán cây viết nguyên tử trong túi chảy mực thì rồi chùa, nửa khóc nửa cười. Nguyên tử chẳng biết vì sao gọi thế tuy về sau biết là viết có viên bi (stylo à bille); đầu bi hở, mực có thể chảy phía bi hay phía ống chứa. Nguyên gốc của nó là ''ball pen'' được cải thiện ở Hung Gia Lợi đầu thế kỷ 20, nhiều nước làm theo. Người Pháp mua bản quyền và sản xuất hàng loạt viết nguyên tử năm 1949 bởi công ty của ông Marcel Bich; từ đó có viết Bic.

Bây giờ nghĩ lại ai đó người Việt đã có huệ giác dùng hai chữ nguyên tử. 1949 chưa có bom hạch nhân (nucléaire) tuy Nga đã chế được bombe atomique như Mỹ. Nguyên tử dựa vào ý niệm một khối lượng vật chất như than đá rất nhỏ có thể cung cấp một nguồn năng lượng to lớn. E= MC². Cây viết nguyên tử như cục than nhỏ đã khởi đầu một tiến trình làm điên đảo cả thế giới đến nay ngày một nguy thêm. Bic của Pháp mở đầu lối vất bỏ, không dùng lại, hết mực vất xác viết vào thùng rác.

Nhà tương lai học Alvin Toffler nói cây bút ấy bắt đầu cái gọi là "A Throw Away Society". Các bà nội trợ không phải lè kè cái chai đi mua lít dầu, không cần cái hủ đi mua sữa; khăn giấy chén giấy xài xong không phải rửa. Tình trạng nầy bắt đầu được nhấn ga ở Mỹ giữa thập niên 1950 và chưa đặt vấn đề chỗ đổ rác thành núi và là ổ chuột bọ, những hậu quả xấu xa từ việc sản xuất các thứ sẽ vất bỏ.

Quả đất tức là các nguồn tài nguyên thiên nhiên bị phí phạm cho cái ''throw away society'' ấy, và mang di lụy thứ hai là ô nhiễm. Việc ô nhiễm trái đất thì không thể nói được. Khăn lau tay không tiêu hủy đã nghẻn sông Thame ở Luân Đôn. Các vịnh ở Porto Ricco đầy chai ly plastic. Rác ở Phi Luật Tân chất thành núi, dưới chân núi dân nghèo làm lều sống nhờ rác. Mưa làm núi rác chài như chài đất California, dân nghèo của bà vợ TT Marcos chết mang theo hình ảnh ba ngàn đôi giày của bà đang được bảo trì trong nhiệt độ điều hòa.

Alvin Toffler là người đầu tiên nói cái lối vất bỏ chai lọ, khăn giấy đã làm cho người Mỹ vất bỏ vợ chồng một cách dễ dàng, tỷ lệ ly dị quá lớn khi ly dị được quan niệm là giải thể hôn nhân như giải thế thương vụ làm ăn (dissolution without fault).

Chúng tôi đi quá xa vì ô nhiễm môi sinh là một điều chính yếu thúc đẩy đi đến môn sinh cảnh học. Điều nầy được lưu ý toàn cầu khi Times dùng quả đất lâm nguy thay chỗ ''man of the year 1988''.

Chúng tôi chú ý và dịch thuật bài khảo luận nầy vì tuy viết trong tinh thần tây phương, phân tích của Jean Giono rất gần với Đông Phương.

Quan niệm "unitaire" về vũ trụ không khác với "vạn vật nhất thể'', mọi thứ tương hệ nhịp nhàng tạo thiên lập địa từ đấy, lý duyên khởi, lý vô ngại. Cách sử dụng thiên nhiên vô tội vạ đưa đến bạo động; nhiên liệu hóa thạch đưa đến bất quân bình kinh tế giữa các nước. Những điều nầy đã được Schumacher trình bày trong luận tập Buddhist Economics dựa trên chính mệnh, một trong bát chánh đạo, giảm thiểu tiêu dùng gây bạo động, dùng năng lượng tái tạo. Tham khảo: Kinh Tế PG

Sự thách thức thiên nhiên và tự kiêu của con người đứng thẳng (homo erectus) vô cùng nguy hại đã được đề cập bởi nhà thiền luận Suzuky khi bàn về chiều đứng suy tư của Tây Phương. Tham khảo: hành hình thập tự giá

Jean Giona đáng khen vì đã nhân bản hóa khoa học nầy. Ý thức tự thân giúp ích cho môn học và môn học giúp cá nhân thấy chân ngã và quên cái ego, ngã chấp.

Bài nầy cần được bổ túc một cách thực tế là giới hạn sự tàn phá thiên nhiên và những di lụy, là những vấn đề ở trong sinh cảnh học môi trường mà ông chỉ lướt qua. Thực tế như thay đổi lề thói suy tư sai lạc. Một trong vô số ví dụ: như tin tưởng khăn giấy màu vàng còn nguyên màu gỗ là không vệ sinh bằng khăn trắng, mà không biết khăn trắng do khăn vàng tẩy màu bằng hóa chất còn di lụy cho người dùng. Dùng khăn vàng vệ sinh hơn và tránh phí phạm nước tẩy màu, tránh việc thải hóa chất vào thiên nhiên, và giá thành cao hơn.

SINH CẢNH HỌC và Ý THỨC MỚI * Jean Giono

Sinh cảnh học (môi sinh học, sinh thái học) SCH là khoa học nghiên cứu mối tương quan giữa các sinh vật với nhau, giữa các sinh vật với môi sinh. Đây là một phong trào chính trị nhắm đến cải thiện quân bình giữ con người và môi trường cũng như bảo vệ môi trường.

SCH, theo nghĩa rộng, trước tiên, là đạt ý thức về sự tương tác giữa mỗi cá thể và các thành tố của môi sinh: không có cái gì riêng biệt, tách biệt. Mỗi cá nhân chỉ sống trong một môi trường, trong sự phụ hệ với "tổng thể".

Với danh nghĩa ấy, SCH tạo thành một tác lực tinh thần, xét hỏi về sự hiện hữu, các định luật vũ trụ cũng như định mệnh của con người trên quả đất.

Mặt khác, có thể định nghĩa tinh thần (spiritualité) là một tiến hành, theo đó con người xét hỏi ý nghĩa của đời sống và vị trí của mình trong vũ trụ. Sự tìm kiếm trực giác nầy là tìm kiếm sự sống đúng, hành động đúng, soát xét giá trị và cách hành sử của chúng ta đối với thiên nhiên.

SCH đánh thức thế giới, đánh thức suy tư. Thật vậy, cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay là một cơ hội để xây dựng lại nền móng suy tư của chúng ta.
Văn minh Tây phương - hiện chiếm của quả đất - dựa trên kỹ thuật để điều trị và khai thác thiên nhiên.

Sự thống trị nầy in sâu vào cốt tủy của văn hóa Tây phương. Thái độ của người Tây phương hoàn toàn duy lợi, dùng khả năng tri thức để thỏa mãn những nhu cầu vật chất. Sự phát triển được thẩm định theo mức độ đáp ứng các bản năng thấp nhất và các nhu cầu vật chất.

Không kể những sai trái qui phạm luân lý, hậu quả của sự thống trị bằng kỹ thuật và tri thức tạo nên một cuộc khủng hoảng môi sinh hết sức trầm trọng, ví dụ thay đổi khí hậu, tiêu hủy sự đa dạng sinh thái, làm cho con người chính là nạn nhân của hành động bởi chính mình.

Phong trào sinh cảnh học được nẩy sinh từ việc đạt ý thức nầy. Phong trào nầy mang nhiều hình thức khác nhau. * quản lý môi trường, kiểm soát tài nguyên để duy trì lâu dài sự quân bình. Hình thức nầy không đặt vần đề xét hỏi sự thống trị thiên nhiên và các hành động của con người, mà chỉ thích ứng. * nhóm chuyên gia SCH khác chủ trương con người rút khỏi sự tàn phá thiên nhiên, gây xáo trộn, hủy hoại quân bình tự nhiên về môi sinh.

Sinh cảnh học tinh thần vượt qua hai phạm trù nầy, không nằm trong trong sự quản lý, hay rút khỏi sự tàn phá. SCH tinh thần chủ trương một chính sách sắc bén và toàn diện. Mỗi cá nhân phải tự soát xét về bản chất sâu xa và vị trí của từng người trong thiên nhiên và trong vũ trụ.

Đây là mong cầu một nền suy tư sinh cảnh (écospiritualité).

Mọi nhân thể, một bên, cần thường xuyên thỏa mãn những bản năng và nhu cầu vật chất, bên kia, ôm giữ một mong cầu có tính chất nền móng tuy ít khi được nêu lên: một nghĩa lý, một ý nghĩa sống qua sự kết nối mật thiết và hòa đồng với thiên nhiên.

Ước vọng tinh thần ấy càng bị để quên hay dồn nén thì sự khổ đau càng lớn. Đó là sự khổ đau con người muốn che đậy bằng sự tiêu thụ vật chất. Vòng lẩn quẩn sẽ xẩy ra thế nầy. Bất an gia tăng thì các ham muốn thêm nhiều; tranh đấu thỏa mãn trở thành tâm điểm sinh hoạt, đưa đến xung đột, bất hạnh và hủy hoại.

Sự thỏa mãn nhu cầu là động lực chính yếu hàng đầu của nền kinh tế tây phương; do đó, tiếp tục tiêu hủy môi sinh vì sự tàn phá, phung phí tài nguyên thiên nhiên.
Cạnh tranh cá nhân xuất hiện trên tầm mức thế giới về kinh tế, ngoại giao và quân sự. Hậu quả là sự bất bình đẳng giữa các quốc gia về chính trị, xã hội và môi sinh. 

Mặt khác, quyết tâm đạt hiệu năng điều trị thiên nhiên đánh mất trực giác, thuyên giảm khả năng suy cảm và sức sáng tạo. Sau khi đã thành công khép thiên nhiên vào kỹ thuật, con người trở nên một bánh xe trong guồng máy thế giới mà chính mình đã tạo nên: từ nay tự trói tay làm nô lệ cho chính những ham muốn của mình, con người bị lãng quên, mai một.
Trái lại, SCH tinh thần cho phép từng cá nhân quý trọng một phần khác của chính mình, đó là khao khát sống hòa hợp với "tổng thể", đi tìm cái ngã chân thật và phổ quát, vượt qua ảo tưởng của một ego, một ngã chấp.

Tiến bộ khoa học và kỹ thuật làm cho con người tin là có quyền năng đầy đủ áp đặt vào thiên nhiên; làm cho con người không thấy chỗ không biết của mình. Con người tự đóng vai trò Dieu, God, quản lý không gian, các nguồn nước, các loài thú, các loài cây cỏ v. v...

Điểm nầy làm nhớ lại hai huyền thoại xưa. 

1. Prométhée, thách thức luật cấm, dám lén cắp lửa của Olympia (tượng trưng tri thức) biếu cho loài người để làm uy quyền mà trước đây không có. Huyền thoại nầy giải thích tham vọng của loài người, muốn đứng ngang với thần thánh. 

2. Adam và Eva, mặc dù God đã bảo đừng, vẫn ăn quả của cây tri thức vì muốn trở thành thần linh. Óc kiêu ngạo ấy đã đưa đôi bạn rơi vào thế giới khổ đau. 

Hai thần thoại nầy minh chứng sự ly tâm và mất gốc của những con người xưa nay tự xem là những ông chủ duy nhất, là những kẻ trách nhiệm duy nhất của thiên nhiên. Con người tự xem đứng ngoài môi trường sống.

Những vấn đề môi sinh hiện nay không thể giải quyết bằng tiến bộ kỹ thuật. Chỉ có một cuộc cách mạng tư tưởng mới làm được việc nầy. Cuôc cách mạng nầy đặt trên các căn cứ sau đây:

- sư đạt ý thức tính cách nhất quán của trời đất thiên địa: con người không phải là một hiện hữu tách biệt mà là một phần bộ của "tổng thể".

- tự ý tuân theo các định luật tự nhiên.

- đạt ý thức về các giới hạn hiểu biết và thấy khu vực rộng lớn của u mê chưa biết.

- thừa nhận tính cách hữu hạn của điều gọi là tự do hành động.

- tìm kiếm không ngừng sự hòa hợp xã hội và sinh thái, nhờ nghiên cứu, quan sát, giáo dục, từ tâm, tình hữu nghị, hội nhập, triết lý v.v...
Những nhà cách mạng nầy là những kẻ tĩnh thức biết giữ cái gì, buông thả cái gì để gặp lại bản chất tự nhiên chân thật và trở lại cảnh vườn đã mất.
Trên cả sự trí thức hóa mối liên hệ với sinh cảnh, người tĩnh thức nới rộng viễn quan thi ca về thế giới; khiêm nhường, nêu gương lành bằng lối hành sử đơn giản và mộc mạc.

Sự thành đạt ý thức môi sinh làm cho các thể nhân thoát xác, từ bỏ ý định làm chủ tất cả, bỏ điều tự tôn là biết hết mọi sự việc; thay vào đó là trân quý những yếu tố cấu thành sinh cảnh. Do đó, sự nhất thể với thiên nhiên được tái lập, mà thiên nhiên chính là tổng thể linh diệu.

Trên bình diện cá nhân, đó là sự biết mình chính xác nhất. Đối với ngoại cảnh, đó là từ bi bác ái, chấp nhận sự hiện diện của tha nhân và sự việc một cách chân nguyên, như thị.

Sau cùng sinh cảnh học tinh thần giúp chúng ta gặp lại, cảm thụ trở lại năng lượng vũ trụ, thứ năng lực luôn vận chuyện trong chúng ta mà chúng ta đã quên. Một khi sự thuần khiết ấy được gặp lại, hành động của chúng ta sẽ êm dịu hơn và hợp với các định luật hoàn vũ.
Con người phải chấp nhận thân phận làm người, nếu không muốn diệt vong; phải chấp nhận thân phận khiêm nhường: là một phần bộ của một tổng thể, chứ không tác quái quá mức như từ trước đến nay.

một trong nhiều núi rác Phi Luật Tân

tiếng chuông, thơ Lê Văn Minh

 

còn nhớ camel của tác gia Lê Văn Minh

tiếng chuông

Lê Văn Minh 

 

Giữa rừng Vincennes *

Nghe một tiếng chuông Chùa Tây Tạng

Ngân dài trong mênh mông,

Trên cánh rừng thinh lặng...

 

Chợt như đâu đây

Tiếng  kinh cầu Tibet 

“Om mani padme hum” *

Thoảng trong gió lùa 

Ơ hờ 

Qua những thân cây.

 

Chợt nghĩ đến cõi người mỏi mệt

Cuối một ngày âu lo

Bên kia đời,

Xa thật xa những ưu phiền thế tục

Có ông Lạt Ma ngồi tĩnh tọa

Trên Hy Mã Lạp Sơn 

Gìn giữ thanh bình

Cho xứ sở huyền bí

Và đám dân lành 

Hiền như đàn trâu Yak

Yên vui chung cùng phận bạc

 

Cõi địa đàng hiếm hoi

Bây giờ sóng dậy

Chùa chiền bị san bằng

Sư sải ngậm tăm, 

Đành cởi bỏ áo tu

Dưới áp lực của lưỡi lê súng đạn

Và tính ác của con người.

 

Đền chùa bỗng một ngày biến dạng

Thành cửa hàng mậu dịch quốc doanh

Bày nham nhở 

Đủ loại hàng Tàu sặc sỡ

Đời sống chừ, điện tử tối tân

Sản xuất từ nước mẹ Trung hoa

Thời Mao-Đặng.

 

*

Chợt tiếc nuối một ánh vàng

Cứ mỗi mùa trăng

Mông lung dải Thiền hư ảo

Chờn vờn 

Nghiêng xuống sân rêu

Một ngôi thảo am

Đã hết thời hưng thịnh

Biến thành chốn tịnh tu

Cho một ông sư già khổ hạnh

Lánh xa ô trọc 

Cõi trần gian.

 

Đã có một ánh trăng vàng 

Thuở trước

Trong trắng tinh nguyên

Cứ nhô mình vươn lên

Trên cao một đỉnh đồi êm ả

Giữa Thiên nhiên tĩnh lặng

Vùng núi đồi hoang vắng.

 

Bỗng chợt nhớ đôi mắt rất hiền

(Và có phần khổ hạnh)

Của người cha quá vãng

Chỉ ít lâu sau khi ta về

Từ cải tạo tít mù đất Bắc 

Xã hội chủ nghĩa hoang vu.

Còn nghe như vẳng lại tiếng kinh 

Trì tụng hằng đêm

Án Ma Ni Bát Mê Hồng...

 

Ta cứ mơ thấy hoài 

Ánh mắt của người cha

Trong giấc ngủ vùi

Những đêm dài mỏi mệt

Tia nhìn thân yêu 

Sao quá dịu dàng

Hiền như một ánh trăng

Quá khứ

Nhẹ như một ánh thiền 

Soi rọi tâm tư

Êm ái đưa ta vào giấc ngủ

Yên lành, 

Nhẹ hẫng chuyện sắc không.

02/2024 - Viết lại giữa những cuộc tàn sát thảm khốc ở Ukraine và Gaza.

                                                                                                       

* Om mani padme hum = Hương của trí huệ chỉ tỏa ngát  khi cỏi lòng người rộng mở.

 * Rừng Vincennes nằm ở vùng nội biên đông Paris, có hồ thiên tạo, hoa

   viên, sở thú và lâu đài vua chúa thời trung cổ cho dân thủ đô và vùng phụ                                   

   đến nghỉ ngơi, thưởng ngoạn. Rừng cũng là lá phổi của kinh đô ánh sáng.

***************************************************************************

Lai rai ba sợi

Bất tri tam bách dư niên hậu / Thiên hạ hà nhân khấp lũ bạc loài?

Tác giả Lê Văn Minh không nhớ đốc sự khóa mấy trường QGHC, ở trong ký tức xá cùng chúng tôi, những năm 1963, 1964 ...Chúng tôi lặng lẽ rời trường và không còn một liên hệ nhỏ nào với trường. Có tin mơ hồ Minh giữ nhiệm sở trên cao nguyên và đã kết hôn trên đó, biết đâu "thỉnh" một em Pleiku môi đỏ má hồng.

Mới đây, tự nhiên tôi có tên trong một mailing list gồm 50 đồng môn, tên họ ngược xuôi không biết ai là ai, trừ chị Oanh Tạ. Nhân đó, chúng tôi đã mời đọc một số bài ngắn đã viết, cầu mong các đồng môn vị tình dòm xuống; chớ thời nay trả tiền chưa chắc người ta đã đọc bài mình. Văn chương hạ giới rẻ hơn bèo.

Nhưng may vài người đã hồi báo với rất nhiều cảm tình chân thành. Thì ra đời chưa trọc lóc như những ngọn núi ở VN sau 1975. Lê Văn Minh đã gởi những "compliment" dễ mến.

Thư nầy gởi chung cho anh Phạm Văn Tốt (thi sĩ Hàn Thiên Lương), cho nên chúng tôi mới biết Minh nhà mình chuyên trị Camel của Mỹ, được đảng ưu ái cho hưởng mùi vị sương lam chướng khí thượng du Bắc Việt. Anh đến 1987 mới gặp vợ con bên Pháp sau khi được thả 1982. Bên dưới chúng tôi in lại email bỏ phần cá nhân.

Lê Văn Minh gởi cho bài thơ Tiếng Chuông cùng bản tiếng Pháp nhân ngày Father Day, nhớ đến ánh mắt của người cha, chợp tắt không lâu khi anh trở về từ "địa ngục trần gian''. Nhưng thương cảm trong phạm vi gia đình đã được nới rộng đến Tây Tạng xứ Phật và rộng đến các đỉnh núi Hy Mã Lạp Sơn. Không gian nội tâm (inner scope) rộng lớn ấy như "scope" của Mozart, Beethoven đã chụp mất cái scope e ấp thân mật của Chopin. Nhưng như vừa nói, nó không thể che mất nét hiền hòa của người cha.

Khi phúc đáp thư của anh Minh, tôi có nhắc đến Trương Thoại Bửu "vân du" trong ý thơ, đã đọc cho tôi câu thơ của Luân Hoán tả bàn tay chị da mịn vì vo gạo nấu cơm mỗi ngày. Tôi đã hỏi vì sao văn chương chỉ nói về mẹ, bà ngoại, chị gái mà không nói tới cha.

Thì nay Lê Văn Minh nói đến cha. Cha như thế nào, "Home Depot" sẽ trả lời. Father Day, hệ thống thương mại vật liệu nhà cửa nầy chưng ra lối đi những thứ nên mua để tặng cha. Cuốc, xẻng, cưa, đục, búa, kềm ...Mother Day, Lowe và Home Depot nhường thị trường cho các cơ sở thương mãi khác để bán hoa, quần cáo, son phấn, nữ trang... Làm cha khổ lắm ai ơi!

Về Tây Tạng, Lê Quân viết: 
Đền chùa bỗng một ngày biến dạng
thành cửa hàng mậu dịch quốc doanh.

Đúng vậy nhưng vẫn còn là đại phước. Trắng đen đã rõ; bàn thờ Phật làm quầy bán thịt. Vô thường là chuyện rất thường. Cái chết ở chỗ nền PG đã trở thành bộ máy tuyên truyền phi nhân, tiếp tay sinizer (tàu hóa) văn minh bản xứ, chùa chiền thành những business, kể cả woman traffic. Cái chết là xác cậu cũ mang hồn cô mới. Không những ở Tây tạng mà ở VN có khác chi.

Kính hai huynh trưởng Phạm văn Tốt và Tôn thất Tuệ,
Được tin hai anh Minh tôi mừng lắm. Mong các anh luôn vui khoẻ cùng quí quyến.
Phần tôi ra trại Tân Lập Vĩnh Phú vào cuối năm 1982, mãi đến 1987 mới sum họp được với vợ con ở Pháp. Đời sống cũng nhàng nhàng, nghề nghiệp công chức bộ Giáo dục, chức tước thì cũng chỉ tương đương với thượng sĩ nhất của mình thôi! Về hưu tuổi đáo hạn năm 2008, nay chỉ còn hai vợ chồng già dìu dắt nhau đi cho hết đoạn đường dương gian; vì cũng như mọi người khác bên này, con cái ra riêng, hoặc lập nghiệp ở xa, hoặc tất bật với công việc chỉ thỉnh thoảng về thăm cha mẹ già. Đời sống bận rộn, ở đâu cũng thế !
Anh Tuệ ơi, tôi thật mừng thấy anh ở tuổi 85 vẫn còn minh mẫn và sung sức viết.

...........
Phần anh Tốt tôi vẫn còn nhớ anh rõ ràng lắm. Từ một mùa đông buốt giá ở đội tăm mành Lào Cai với những anh em Lâm Tấn Mẫn ĐS 6 mà chúng tôi hay ghẹo là “cô Nguyên Hương” bởi chức vụ chánh văn phòng Phủ của anh ấy, đến các anh Hồng Cẩm Phương kh.15 và Phạm văn Hy TS1. Anh còn nhớ chuyến chuyển trại tránh giặc Tàu năm 79? Trên con đường lầy lội, chiếc xe hàng trưng dụng chở mình đã lọt hố. Trong cảnh hai người chung một còng, ngồi chồm hổm trên hành lý cá nhân vì xe rất chật; lại thêm cái nóng hầm hập của cơn giông đã làm con người căng ra. Tôi còn nhớ hai bậc trưởng thượng chung còng (rất khả kính vì địa vị xã hội cũ) đã không kềm chế được những lời thô lỗ mắng vào mặt nhau, cho đến những cú đấm của hai cánh tay còn lại. Chính trong tình trạng tha hoá ấy, anh đã lên tiếng “dẫu cho hoàn cảnh súc vật, hãy cố giữ cho mình làm người! “ Hai bậc trưởng thượng dừng ngay lại và cúi đầu hổ thẹn! Thế cũng là tốt lắm. Tôi còn nhớ tên vệ binh võ trang ở phần đuôi xe im lặng từ đầu đến cuối, mặt vẫn lạnh băng. Sau khi đến Bến Ngọc thì tôi không còn nhớ anh đã được phân bổ đi phân trại nào của Tân Lập.
Vài kỷ niệm xưa của bạn bè cũ vẫn còn nhớ như in, kể cả quảng đời đẹp nhất thời sinh viên đến cảnh tù đày cùng cực. Nhắc lại một chút để biết rằng mình vẫn luôn có bạn bè. Thôi chúc hai anh vui nốt đoạn đường còn lại. Anh Hàn Thiên Lương, về sau này tôi ít đọc thấy thơ anh. Chúc an mạnh.
Thân mến,
Lê Văn Minh