Trùm đĩ, phiếm luận

Willie Brown và Kalama Harris

Trùm đĩ

Tôn Thất Tuệ

Thầy hiệu trưởng Hàm Nghi đọc xong bài về Robert Kennedy có ra lệnh nhà cháu "tới luôn cho hết bầu cử", mà tới chỗ mô cũng chẳng có ý nghĩa gì. Những điều hứa khi tranh cử là hứa suông. Ronald Reagan cam kết sẽ chấm dứt nạn mượn tiền chính phủ rồi khai bankruptcy xí xóa.
Gian lận để vay tiền nhà bank là một federal felony vì nhà bank vay tiền của chính phủ lãi suất thấp và cho vay lấy lời để nền kinh tế sinh động. Nhà bank phải tìm mọi cách tránh lạm dụng như phải appraise để số tiền vay hợp lý tương đương. Hệ thống cho vay Mỹ cũng như hệ thống hậu kiểm (IRS audition) chỉ làm khó người nghèo; nhà bank tra hỏi vì sao bạn có tiền down, khả năng hoàn trái v.v...

Nhưng với đại công ty thì không lo chi việc nớ. Một công ty năng lượng mặt trời ở California luôn có người ỏng a ỏng ẹo với Obama và được Obama ra lệnh cho vay 300 triệu và công ty nầy đã khai phá sản ba tháng sau, thế là huề.

Reagan nói ông không muốn thấy những chuyện thế ấy. Tuy vậy trong 8 năm của Reagan vô số nhà bank nhỏ xuất hiện và đóng cửa. Hệ thống Save N Loan có mặt khắp nơi như tiệm hủ tiếu của Tàu khắp Saigon Chợ Lớn. SnL đồng loạt đóng cửa cùng các nhà bank nhỏ trước khi Nancy Reagan đóng cửa bếp White House.

Để mở nhà bank, bạn quy tụ một số nhà đầu tư góp một số vốn nhỏ như tiền quỵ rồi vay tiền của nhà nước. Bạn có thể làm chairman of the board, tự biên tự diễn. Nhưng chức "président" ứng viên do board đề nghị phải được bộ tài chánh chấp thuận theo một số điều kiện hiện có.

Nền âm nhạc "pop" đã phổ thành nhạc hai lời nói của Trump. Dân nhập cư ăn thị chó, thịt mèo, họ bắt "pet" của bạn mà ăn. Thứ đến ông nói rằng ông biết năng lượng bằng gió, wind energy tránh sản xuất khí ô nhiễm. Nhưng những cánh quạt ấy sản xuất bên Tàu bên Đức; khi làm các thứ "gió" ấy, Đức và Tàu sản xuất nhiều khí ô nhiễm; khí ô nhiễm bay qua Mỹ vì quả đất rất nhỏ: the earth is tiny.

Nhưng không thấy bản nhạc nào của bà Harris đã nói "Biden dùng ngón giữa thọt vô trong cửa mình: He penetrated me with his middle finger.

Bà Harris cũng đi theo con đường gần giống Trump. Bà nói người nhập cư gây nhiễu loạn và bà sẽ cho xây bức tường biên giới. Ủa? Việc đầu tiên của đôi bạn tâm tình Biden Harris làm khi vào WH là hủy bỏ kế hoạch xây tường của Trump mà? Harris đã ủng hộ việc khai thác khí đá thiên nhiên (fracking) trái với việc bà đã chống kịch liệt. Harris không ủng hộ xe hơi chạy điện tuy bà đã cổ súy ồn ào hơn ai hết, đã cấp chục triệu cho California dùng school bus chạy điện. Harris đã "back out", không còn ủng hộ việc cấm dùng ống hút bằng nhựa.

Nghe thì mệt như Trump cứ nhai lui nhai tới chúng cướp mất bốn năm tông tông của tui.

Xưa có quan huyện nổi tiếng sợ vợ; bị một thiếu nữ đến xin giấy tờ chọc quê khi ông ve vản bà: ồ cái thứ sợ vợ. Quan huyện dậm chân, đứng dậy như đang hát bộ ở Trường Bà Tuần. Vuốt râu ra không sợ vợ. Bà vợ ở nhà sau nghe liền hỏi chồng nói chi. Huyện mình: ờ ờ, hà hà, vuốt uốt râu âu lại ại, sợ ợ vợ ợ ợ như xưa ưa".

Chính trị gia quốc, cộng, đông tây, kim cổ đều là các ông huyện, nói chuyện chính trị như nói chuyện ông huyện to dái, ông lại to khu, mụ Du to đít.

Để thay đổi không khí, ứng cử viên phó tông tông Tim Walz đi vào trí khôn của chúng ta, noái chuyện mụ Du to đít là chủ tướng Kalama Harris.

Lần đầu tiên Tim Walz đi tranh cử một mình, không cần Harris. Tại Michigan, thống đốc Minnesota rất hóm hỉnh, frolicsome. Có lúc quá frolicsome chăng, đã nói: Kamala's career "started as a young prostitutor".
Từ điển chỉ có: prostitute, gái điếm, prostitution, hành nghề mãi dâm. Nhưng không có chữ prostitutor. Khác với education, có chữ eductator. Do đó có thể hiểu prostitutor là trùm đĩ, tú bà chứ không phải là một cô gái làng chơi.
Không thấy Walz đính chính. Báo chí thân thiện thì nói Walz nhầm với chữ prosecutor, công tố viên, biện lý. Hai chữ nầy khó đọc nhầm, vã lại, Walz là một giáo sư có bằng khen thưởng, hiện là một thống đốc.
Cái khổ là Kalama đã từng nổi danh là gái bao công khai của Willie Brown, khi nàng chỉ 28 tuổi và nhờ bố già lúc ấy đã 60 mà thăng tiến sự nghiệp, bắt đầu sự nghiệp.
Willie Browm, chủ tịch hạ viện California, là người hào phóng rực rỡ (flamboyant) có cả một đoàn (a procession) gái bao nhưng một mình Kalama được chàng cho chiếc xe xịn BMW và ông công nhận đã ảnh hưởng và giúp cho Kalama thành một nhân vật hữu danh hữu quyền.
Sự việc đã rõ như bang ngày nên Kalama nói bóng gió: sự liên hệ với ông Brown hiện là dây thắc quanh cổ, vì trong thời gian ấy, Brown còn bị tố cáo tham nhũng và dùng quyền lực đưa người bất xứng vào các ủy ban, trong đó có "con gái" (daughter) Kalama Harris.


Chúng tôi nhìn vụ nầy với phương hướng hơi khác. Nhiều báo cho rằng tuyên bố của Walz là sự trợt chân kiểu Freud (a Freudan slip). Đây là một nhận xét rất Tam Quốc Chí.
Freudan slip xin hiểu tạm là lời nói thốt ra từ vô thức, đã được hàm dưỡng từ lâu, đã bao lần bị chận đứng nhưng vẫn có thể sổ lồng. Lý thuyết Freud cho rằng vô thức rất mạnh, như 9/10 khối nước đá chìm trong nước và cho ý thức nổi trên không 1/10 thể tích.
Đúng vậy Walz đã biết quá rõ về Kalima. Chính trị, Nguyễn Văn Trung sẽ nói đó là amoral (phi luân), không phải immoral (vô luân). Harris đã nói ''Biden penetrated me with his finger''  rồi cũng ngồi chung, có chết thằng tây nào. Tôi Walz đây, đừng đồng hóa tôi với Kalama. 

Brown có cả một đoàn gái bao nhưng một mình Kalama được chọn đứng đầu để cho xe và quyền hành, xem như một thứ trùm. [Xưa vua Anh gốc Đức không nói tiếng Anh nên giao nội các cho một tổng trưởng làm cai gọi là prime minister, nay là thủ tướng].
Walz rất khôn ngoan, nhỡ như không thành thì vẫn còn đường về. Khi làm huấn luyện viên football ở một trường trung học, Walz lái xe say rượu và bị bắt. Ông đấm ngực nói với học sinh đừng uống rượu như ông. Người ta hiểu Walz là Tào Tháo hơn là một người âm thầm xem đó là một tội sinh phúc (felix culpa).
Khôn ngoan của Walz giống như một cử tri da trắng khuyên nên mua tấm biển Obama Biden để trong xe, nếu Obama thua McCain thì treo bên ngoài để dân da đen không đập xe.
Nhưng mà nầy, xưa Việt Nam hay nói: một đứa làm đĩ, cả xóm làm đĩ theo. Nếu có đứa thành prostitutor, trùm đĩ, thì theo cấp số nhân, không phải một xóm mà cả một tỉnh hay cả một quốc gia. Đừng nói, miệng ăn mắm ăn muối nói nó vận vào người, không khéo cả nước làm đĩ. Nếu sự thật như vậy, Walz sẽ là người tạo nên hay là người tiên tri? Cú kêu ma ăn, thiết nghĩ con cú Walz sẽ dành công trạng cho prostitutor Kalama Harris của ông.

♪♪♪ Trump: they eat dogs

tiếng Anh tui lận ba mo * Vaginacracy

Tôn Thất Tuệ

Lưu Bang hỏi Hàn Tín: ''ta có thể điều động bao nhiêu lính?, Hàn Tín trả lời "ba vạn". Thái tổ nhà Hán tương lai hỏi Hàn Tín 'sức ông là bao?', Hàn Tín trả lời "đa đa thiểu thiểu" có ý kiêu ngạo. Bao nhiêu cũng được, một tiểu đội, một đại đoàn, một lộ quân. Gần giống như vậy, một học trò hỏi thầy dạy kèm là tôi, thầy có bao nhiêu ngữ vựng tiếng Anh, tôi sẽ không cương như Hàn Tín và trả lời e không quá 500 ngữ vựng. Trong lúc ấy Anh ngữ bây giờ e đã hơn 200 ngàn chữ mà ngày một gia tăng.

500 vocabularies, vì tôi không học sư phạm Anh văn mà chương trình được khai dài hơn sớ táo quân. Các sư phạm gia ấy (les normaliens) có tệ lắm cũng làm chủ 10 ngàn chữ. Sức học của tôi không bằng các thầy học gắng, cái các thầy học cho quên những phút trong nhà cầu.

500 chữ là con số để chỉ "basic English" mà các nhà giáo dục đã rút bớt từ quan niệm Basic English có đến 800 chữ. Chúng tôi không đề cập công trình nầy. 500 chữ đủ sống trong chợ hoa Luân Đôn với Audrey Hepburn trong phim My Fair Lady.

Với 500 chữ, một người ngoại quốc có thể mưu sinh trên quê nhà của Charles Dickens, của nữ hoàng Elizabeth, lái taxi, bán hàng, làm công...Đó là kết quả thống kê ngôn ngữ hàng ngày bình thường. Thật vậy, có ai nói ontology, hình nhi học, nhân quyền, dân quyền, (human and civil rights), ai nói những động từ khó như giác ngộ tự thân (enlighten per se).

Tính ra mà xem. Candy, food, bread, go to the market, street, house, dog, cat, bird, apple, car, post office, bank, wash, clean up ..... Các thầy dạy lập ra một danh sách 500 chữ gồm những chữ gốc không biến thái. Ví dụ "to go" không có inflection went, going; "street" không có chữ tương cận  gồm đến gần 10 chữ như boulevard, drive, avenue, trail ... Cũng vậy, cứ "house" mà tới luôn bác tài, bỏ lại đằng sau: hut, cabane, mansion, palace, villa, chalet, duplex ...

Với 500 chữ, tôi đã hù dọa một ông bác sĩ Mỹ mà tôi cắt cỏ trong vườn. Bà vợ nói: Do you speak some English? (ông có trọ trẹ đôi ba tiếng Anh tiếng u hay không?). Ông chồng bưng miệng vợ, bảo nói: Do you speak English? He speaks English better than we do. Thiệt không? nhưng cái mũi tôi to hơn quả cà chua chín.

Các chữ ấy không được dạy như một cuốn từ điển mà mỗi chữ kèm theo các câu nói, có giải thích văn phạm đơn giản và phát âm đúng. Họ chủ trương lối thực tế ăng lê, biết ít nhưng biết vững chắc. Ngay một chữ vô cùng tầm thường "and" hầu như người ngoại quốc nào cũng nói sai lúc đầu. 'And' không đơn thuần "en", trái lại là hai âm, thực tế là âm rưởi "en đờ"; trước khi chậm lại, 'and' có hai âm rõ ràng và nhấn mạnh ở đờ. Tie, cà vạt, không tương đồng lỗ tai, thing không đọc như thinh không. Số nhiều đọc chữ S thành dờ (z) hay xờ (s). Quá khứ phân từ "ed" phải đọc thành đờ (d) hay tờ (t). Husband đọc vui mà đúng: hốt xà bần: hớt dờ ban đờ.

Muốn nói ngoại ngữ như tiếng mẹ phải học chậm nhất lúc tám tuổi, ngoại trừ những nghệ sĩ kỳ tài. Nhưng khi mình nói khó khăn mà đúng, người nghe biết mình có học.

Theo lối Hàn Tín, phần trên là thiểu thiểu 500 chữ, lấy vốn câu cơm. Nhưng đa đa thì sao? Tốc độ gia tăng của một ngôn ngữ tùy ảnh hưởng chính trị xã hội và sinh hoạt của quốc gia gốc. Nghe nói, tiếng Anh có đến hơn hai trăm ngàn danh tự; các chữ mới kế nhau ra đời. Đường lối phát sinh chính là hằng ngàn sắc thái của sinh hoạt xã hội, gồm mọi khía cạnh, khoa học, chính trị, ngoại giao, nhưng không theo một quy luật khuôn phép nào mà có tính cách tự phát.

Thượng viện HK dưới sự điều động của hai TNS Kennedy và Biden đã tấn công ngoài mức hợp lý ứng viên thẩm phán Tối Cao Pháp Viện là ông Bork. Từ đó tiếng Anh có thêm động từ 'to bork', là chỉ trích, phá bĩnh theo phe phái người mà hành pháp đề nghị giữ các chức vụ công quyền. Ponzi tên một kẻ lường gạt tài chánh trở thành động từ lương gạt. Những danh tự ghép các mẫu tự như aids, bệnh xi đa. 

Một cách khác là thêm nghĩa mới cho những danh từ cũ. Feminine, tĩnh từ thuộc về nữ giới. Nhưng tại sao: feminine woman, feminine man? Thì ra nó có nghĩa trong cái vụ đồng tính luyến ái, người nầy đóng vai đàn bà khi 'ò e Rô Be (Robert) đánh đu, Tạc Dăng (Tarzan) nhảy du, Dô Rô  (Zoro) bắn súng'. Và cũng vậy, masculine woman và masculine man đóng vai đàn ông. Chúng tôi mới học chữ abrosexual: kẻ thay đổi khuynh hướng giới tính từng ngày.

Chữ mới có tính cách thời sự là vaginacracy được moi ra đưa lên internet vận động cho bà Harris vào White House để tạo nên một nền thống trị mới gọi là vaginacracy, bên cạnh những chữ cũ như theocracy, technocracy. Vaginacracy sẽ bao gồm các vị cũ xưa như Margaret Thatcher (Anh), Golda Meir (Do Thái) Angela Merkel (Đức) và các lãnh tụ "gái" ở Âu Châu. Chúng tôi sẽ đề nghị bà Harris diễn đọc tập sách Vagina Monologues đã được vợ cũ của thị trưởng New York Giuliani vô băng. Tập sách nẩy đối với vaginacracy giống như Das Kapital với communism.

Rõ ràng là đa đa của kẻ chịu ơn bát cơm của bà phiếu lụa bên sông. Đúng là biển học, nhưng không vì biển rộng mà không dám xuống nước, vượt biên làm boat people. Khoa ngôn ngữ làm người đời yên tâm.

Theo đó một giáo sư đại học - không phải học đại nhé - làm chủ 10 ngàn danh tự. Làm chủ, mastering, có nghĩa dùng dễ dàng khi nói hay viết. 10 ngàn so với 200 ngàn còn được hơn cái basic của nhà em, 500 words. Vị nầy có thêm 10 ngàn chữ khác, không tự mình nói ra hay viết ra được nhưng kẻ khác nói hay viết thì giáo sư kia hiểu dễ dàng và huân tập thì đưa chữ ấy vào khối chữ mình làm chủ. Do đó đọc làm mình nhiều chữ hơn. Cũng giống vậy, mình không biết hay quên tuyệt vài chữ đặc biệt Huế nhưng có ai nói thì mình biết ngay, nhớ và sẽ dùng khi cần: trợn mê nồm, mốc meo phèo phọp, tởn tới già .......

Số lượng 20 ngàn chữ vừa nêu nằm trong lãnh vực chuyên biệt của mỗi người. Dược sĩ, y sĩ gồm chữ gốc Hy Lạp, luật gia thì chữ La Tinh. Phạn ngữ nơi mấy ông triết lý Đông Phương v.v... Tuy vậy khối danh tự nầy không tách rời 500 chữ hàng chợ câu cơm của tôi. Vì ngôn ngữ người tài và người dốt không xa lìa đời sống.

Chợ hoa của Audrey Hepburn sẽ có thêm amarillis (lan đất), jasmine (lài), những chiếc bình cắm hoa (flower pot); hàng kẹo chỗ nầy là candy shop, chỗ kia là confectionary. Nói cách khác, những sự vật sự việc đều không thay đổi chỉ có ngôn ngữ liên hệ giàu có hơn, phức tạp hơn; dần dần con số 500 sẽ thành 800, 1.000 và sách tập đọc cũng khó dần như những bậc thang.

Khi bài nầy được share vào Facebook, một độc giả cho rằng con số 10 ngàn chữ của một giáo sự đại học quá ít vì theo tuần báo 'The Economics', trẻ em chừng 10 tuổi có khối lượng vocabulaire đến 20 ngàn. Cách lượng định các con số khác nhau. Trẻ con có tiếng Anh là mother tongue biết nhiều danh từ cụ thể hơn một giáo sư Nhật và không thể có số lượng danh từ trừu tượng. Ngay như những danh từ toán học cũng phải tuần tự mà có. Có video ca ngợi vài em bé Nga có khả năng nói sáu ngoại ngữ. Video nầy rất misleading, nói không đúng. Bé biết danh từ của 6 ngôn ngữ, mỗi ngôn ngữ bé biết vài chữ nói về các vật thể thông dụng như bình sữa, cây viết, bố mẹ. Lúc nhỏ chúng ta đều đã nói tiếng Anh: oánh tù tì (one two three) mi ra cái gì tau ra cai nầy. Bớp bò sư tử li ông sơ van con ngựa mu tông con cừu; thiên trời địa đất. Đứa con nít 9 tuổi theo mẹ đến nhà thờ biết God là gì nhưng số chữ của nó không gồm "an anthropomorphic God"(mang hình dạng con người). 10 ngàn chữ nêu trên thuộc loại kinh viện (academic).

Chúng tôi nêu câu chuyện basic English để bà con không sợ hãi; ngoại ngữ chẳng có gì khó. Phụ huynh dù có bài ngoại phải có căn bản về ngôn ngữ nầy để hướng dẫn con em vì lũ trẻ bây giờ sính tiếng Anh mà chúng học cái bậy rất nhanh. Một nữ lưu đăng đàn dạy chúng sinh nấu ăn, nấu bún bò, cô bảo phải đi mua "cỏ chanh". Ông nội tôi có hiện về theo xác cô xác cậu cũng không hiểu cỏ chanh là cái gì. May thay ông nội tôi tu nhơn tích đức nên tôi học được tiếng Anh lemon grass là cây sả. Nhiều bài dinh dưỡng khuyên ăn gạo nâu, thì ra gạo nâu theo tiếng Anh là brown rice, gạo lức ấy mà. Một nữ dịch giả vênh mặt dạy đời dịch ngựa phi nước đại là: bay và thải nước: flying and spitting water. Nước tiểu? Thiệt đúng là phi nỉ lô đia (finir l'eau dire, hết nước nói).

Sai lạc được khen ngơi, ca ngợi vì cái văn hóa vỗ tay. Ngày nay bỏ tiền sẽ thêm like, love. Ở Liên Xô xưa kia, xong bản nhạc, bạn chưa được phép vỗ tay, chỉ vỗ tay sau khi lãnh tụ bắt đầu và không được ngưng nếu lãnh tụ chưa ngưng; người đứng sau không thấy cứ vỗ tay và bị kỷ luật, nhiều lần sẽ đi tù, sẽ đi gulag và ghép vào thành phần quốc thù như "vợ chồng thằng Thu", bố mẹ của Xuân Diệu.

Phu huynh đến Mỹ không biết tiếng Anh khó giúp cho các con làm bài tập, chỉ làm cho chúng ít ít điểm nhưng không tai hại như bây giờ. Sai lạc được tổ chức có hệ thống, là dịch bằng máy. Hằng ngày mở FB học tiếng Pháp, chúng tôi chỉ thấy tiếng Anh rất kỳ cục, phải bấm bài gốc thì ôi thôi. Cũng như bây giờ, không biết tiếng Anh thì không biết người Việt nói cái gì, như trường hợp gạo nâu. Xô xác vật lý (physical brawl), đôi co, đánh nhau bằng tay chân, chỉ là một trong muôn ngàn sự học ngày nay nhiều like, nhiều love, nhiều followers. Không biết tiếng Việt thì không hiểu tiếng Anh người Việt viết.

Xem tướng kèm theo tiếng Anh là "see general", quán trọ có free wife (free wifi), phòng hurt tóc chẳng chết con đĩ mẹ thằng tây nào. Nhưng những bản dịch ra tiếng Anh hay viết tiếng Anh sẽ làm người English speakers, anglophones nghĩ gì? Họ sẽ không còn giữ thiện cảm dối với tiếng Anh của lớp có học có văn hóa xưa.

Nếu họ thông thái và rộng lượng, họ sẽ chia ra hai hạng người VN nói tiếng Anh tương ứng với hai hạng người xếp theo xã hội học. Người Nhật hiểu biết đang làm việc nầy khi có thái độ đối với con cháu Lạc Hồng, mỗi thành phần một cách khác.

==================================================

Bùi Trang, gái Huế 1987 nhưng cà cuống chết cái đít còn cay

============================

Lý lịch
Trưa qua ông bạn lính ghé nhà. Hỏi, ông đi đâu về mà ghé tôi giờ này? Lão bạn cười, tôi lên nhà ông anh, thằng cháu nội ổng năm nay vào đại học. Mấy anh em gặp nhau uống chén rượu mừng cho cháu. Tôi ở xa không uống, phá tí mồi rồi xin phép về, tiện đường ghé thăm ông…
Rồi lão kể, nhà lão có bốn anh em trai không có ai học đại học cả, chuyên nghiệp cũng không? Nguyên do, nhà lão ở quê nhưng bố lão chân quê, chân phố làm ăn, buôn bán có tiền về làng mua chức lý cựu. Ngày xưa ở quê chân trắng nhục lắm, râu dài đến bụng nhưng mỗi khi làng có “đánh chén” ra đình đều phải ngồi chiếu dưới! 

Ai ngờ vì cái chức mua ấy mà bố lão suýt chết hồi cải cách ruộng đất. Thoát chết, thành phần được hạ nhưng chức lý cựu vẫn giữ nguyên. Mấy ông anh lão không ai được đi học đại học, đủ điểm, thừa điểm cũng ở nhà, xung phong vào bộ đội cũng không cho! Đến lượt lão, năm 73 có giấy gọi đại học, thay vì đưa giấy đi học thì xã đưa lệnh gọi nhập ngũ! Tức, nhưng cũng còn may vì nhà còn có người đi bộ đội, có bảng ''Gia đình vẻ vang'' treo tường, bằng nhà này nhà kia! Ngày xưa chân trắng đã nhục, sau này gia đình không có ai thoát ly cũng nhục không kém!
Nhưng đau nhất là trong bộ đội, lão thi kiểm tra văn hoá vào học trường kỹ thuật, đậu rồi, học được cả tháng rồi nhưng lại bị trả về đơn vị đi B. Lý do, lý lịch như lão không được làm lính kỹ thuật!
Lão bảo, tôi tức quá, chửi, các ông không cho học, sợ tôi ở hậu phương phá hoại nhà xưởng, máy móc, súng đạn, thế không sợ tôi đi B. đào ngũ, chiêu hồi, quay súng bắn lại à? Lúc ấy có ông trung đội phó, ổng vội bịt miệng tôi lại, chửi: Đ.m mày, muốn đi tù à? Ông trung đội phó vốn quý tôi, chứ phải người khác chắc tôi đi tù thật. Hú vía!
Sau đó tôi về lại đơn vị, đi B. Sau tháng 5/75 nhờ có giấy gọi đại học trước khi nhập ngũ, tôi được ra quân về học đại học…và học xong lại “đi B.” tiếp. Lần này, người ta ghi cho là  ''xung phong, là tự nguyện"!, nghe hách quá chừng.
…
- Thế bây giờ…Tôi hỏi, khi lão dứt câu chuyện.
- À, bây giờ à? Cả trung đội rồi ông ạ. Không phải con ông cháu bà! tự làm việc kiếm cơm lo học thật, không học giả, nhục lắm.

Saigon, 29.8. 2024

Ghi chú: không biết tên tác giả và xuất xứ. Hình xe vận tải quân sự miền Nam (xe REO) không liên quan đến bài viết.

SEN XA HỒ SEN KHÔ HỒ CẠN
Tôn Thất Tuệ

Xem hình trái lựu trên FB, chúng tôi nhớ đến câu ca dao
"Sen xa hồ sen khô hồ cạn
Lựu xa đào, lựu ngả đào nghiêng
Hai tay ôm quả đào tiên
Miệng cười hớn hở, dạ ưu phiền xiết bao".

Thú vị nhất là cái ngôn ngữ không có chủ từ, có khi không có động từ. Người Bắc mắng yêu: thế mới đểu chứ! mắng yêu nhé. Thuần túy ngôn ngữ, hai tay là chủ từ của ôm nhưng của ai? thế mới đểu chứ!
Xin thưa là cô dâu ôm quả hộp nhỏ đựng những thứ quý, gồm sính lễ nhà trai đem qua và thứ quý nhà cha mẹ cho đem về nhà chồng. Quả đào tiên có khác với quả hộp, hình trái cây, lớn đựng những thứ khác như xôi thịt, bánh trái.

Miệng cười hớn hở là đúng bài bản, thiếu nữ vu quy nhật. Dạ ưu phiền xiết bao; mối tình chân thật có thật đã xa mờ. Hai câu nầy không có gì mới lạ, trong xã hội không có tự do hôn nhân.
Nhưng hai câu bảy dấy lên một ý thức rộng rãi hơn, tôi biết bên ấy cũng ngả cũng nghiêng như hồ cạn; đau cho bên nầy và đau cho bên kia, người ơi có biết không.
"Sen xa hồ sen khô hồ cạn" nói lên sự tương hợp sống chết của ngoại vật. Có lần chúng tôi đã sửa câu hai thành "Lựu xa vườn, vườn ngả vườn nghiêng", có ý làm câu đối và gia tăng sức mạnh lý luận môi sinh. Nhưng chúng tôi đã lầm. Câu thứ hai nói về tương sinh của con người. Người với cảnh đâu xa nhau. Lựu không nhất thiết là cây lựu mà là cô Lựu và cô Đào, đôi bạn sống chết có nhau, hay một cặp tình nhân.
Sen xa hồ sen chết nhưng sao hồ cạn? Nếu sen không còn nữa thì không ai tha thiết chăm sóc hồ. Nếu hồ chuyển thành hồ nuôi cá thì không còn là hồ sen, hồ sen đã cạn, đã hết làm hồ sen. Ví như hồ Tịnh Tâm thành hồ cá dồ, bạn có đến thăm không? Có, nếu muốn cho cá một chút dinh dưỡng hữu cơ!
Rộng lớn hơn như cây rừng già Trưòng Sơn bị cắt đem về làm thành những mặt bàn dày 15 cm, bán ra lấy tiền đem qua Mỹ, xây biệt phủ thì núi cũng như hồ sen đã cạn đã chết. Những gốc cây nhỏ thì phong trào bonsai kéo nhau đào tận gốc vì bonsai quý ở cái rễ cái gốc rồi mới đến thân. Nhiều chỗ trống trong đô thành chưa xây cất là chỗ chưng vạn thứ cây rừng. Có cả chục ngàn cây thiên tuế, vạn tuế héo khô chờ chết. Trong lúc ấy, chỗ trồng xưa bị nước xoi mòn lụt càng nhiều xoi mòn càng nhiều theo vòng lẩn quẩn. Thực trạng núi rừng VN như hình trên, núi nguyên sơ chỉ còn 0,25%. 0,25 = 1/4 của phần trăm, nghĩa là zéro. Nếu viết sai muốn nói 25% (0,25), thì rừng đã trụi, 1/4 còn lại sẽ bị trốc gốc vì nước xoi mòn, cây rừng không còn khắc chế bệnh tật cho nhau; những loài thảo mộc sống trong bóng mát cũng chết theo. Thú rừng không còn chỗ sống. Hậu quả tai hại môi sinh theo cấp số nhân so với nguyên nhân. Chúng tôi cứu sống con chó berger vô chủ về nuôi, nó đã đào sườn núi cỏ xanh từng lổ nhỏ như cái tô ăn phở nhưng từ đó nước xoi mòn, hiện không có tiền trồng cỏ theo lối khoa học ở chỗ đất triền.

Ông Nguyễn Xuân Phúc, hổn danh Phúc Niễng ma de inh VN, trước khi làm thủ tướng Hà Nội là chính ủy Quảng Ngãi. Ông nói nếu núi Quảng Ngãi trọc lóc ông sẽ từ chức. Ông xem cái chức ông to quá. Mà ông nói thật, khi núi rừng Quảng Ngãi trọc lóc ông đã nhét đầy túi, chén anh chén chủ giúp ông thành thủ tướng; lúc ấy không cần rừng nữa, từ chức làm oai, tui nói thiệt mà.

 

Lựu xa Đào Lựu ngả đào nghiêng. Sống có nhau là điều kiện sinh tồn của cỏ cây, súc vật và con người. Bán bà con xa mua láng giềng gần. Một nữ học giả Tàu 70 năm trước về nước phục vụ rồi bị biệt giam. Bà viết trong hồi ký bà mong thấy mặt một con người dù đó là thằng cai ngục đến chửi mắng còn hơn chỉ thấy bốn bức tường xi măng. 

Tương hợp sống có nhau trong thế giới người không rõ rệt bằng trong thiên nhiên. Mỗi loại thảo mộc mang trong mình  một chứng bệnh và sẽ được trị bởi một loại cây khác, đồng thời có khả năng chữa trị cho thân hữu trong rừng. Lương Nông Quốc Tế rất vui mừng thành công thí nghiệm của Tàu trồng lúa xen kẽ, chúng diệt trừ sâu bọ và bệnh tật cho nhau. Chỉ nói sơ, sợ phiền độc giả với quá nhiều chi tiết khoa học.

Chúng tôi chú trọng hai câu đầu, tuy đó không phải là ý chính. Hai câu ấy chỉ là khai tấu khúc, cho nhiều biến thể khác, trong nội dung tình duyên không xuôi ngọt; ví như
Sen xa hồ sen khô hồ cạn
Lựu xa đào lựu ngả đào nghiêng
Vàng cầm trên tay rớt xuống không phiền
Chỉ phiền một nỗi tơ duyên không tròn.

Hai câu đầu cho thấy một nhân sinh quan với tình người vô lượng vô biên, không xa lìa khung cảnh sống, tức là môi sinh; đồng thời rất khoa học tự nhiên.
Những người bình dân vô danh, tác giả kho lẫm thi ca, không làm cái việc gọi là triết lý, học thuật cho rằng triết lý kiểu Tây phương không có ở Á Đông. Á Đông chỉ có huệ. Ai đó tác giả hai câu nầy, cày ruộng xong, ngồi đánh cờ với Trang Tử, không biết mình là một huệ nhân. Không biết mình đang ôm một túi tinh hoa của đời người và người đời, sống tự nhiên như sen trong hồ, sống nhờ hồ và nuôi dưỡng hổ, không quên tỏa mùi hương theo gió.

Nhưng mà, thời hoàng kim đã xa. Thời cuộc đã làm chúng tôi thành một loài sen xa hồ, một lựu xa đào. Chỗ nầy không thể dùng 'Thế mới đểu chứ'; mà phải hỏi có buồn không người ơi!?

 

Về Quy Nhơn Thăm Nẫu

L M T
Đón xe về tới Truông Bà Đờn
Phân vân muốn xuống tận Quy Nhơn
Hay là thôi...dừng chân Tuy Phước
Thăm chơi mà cũng tính thiệt hơn.

Về Quy Nhơn là về với Nẫu
Chứ thực ra quê ở An Nhơn
Đón tôi...Nẫu lên Truông Bà Đờn
Sợ Nẫu buồn, thôi đâu cũng được.

Xưa...tôi - Nẫu, một đôi nam nữ
Nẫu có người yêu, tôi có bồ
Không hiểu sao Nẫu vẫn solo
Còn tôi...về Pleiku cưới vợ.

Ở Quy Nhơn ra ngồi bãi biển
Hải sản, Bàu Đá...Nẫu đãi tôi
Nẫu nói...thôi chồng con không có
Nhậu thấy vui là sướng lắm rồi.

Ghềnh Ráng...thăm mộ Hàn Mặc Tử
Nẫu hỏi về thân phận con người
Tôi chỉ cười... biết gì mà nói
Trời kêu ai nấy dạ. Vậy thôi!

Rủ Nẫu thăm bạn ở Diêu Trì
Nơi này xưa có xóm Cối Đá
Giờ...đá làm xi măng hết cả
Cơ khí hóa. Cối...tích sự chi?

Nẫu bây giờ cũng gần thất thập
Tóc bạc trắng như một bà tiên
Tôi - Nẫu - Tình - Tiền...không vướng mắc
Khác giới nhưng nguyên vẹn bạn hiền.

Nhớ lần về Quy Nhơn thăm Nẫu
Dẫu bể dâu vẫn thủy chung tình
Dân Bình Định mình hiền như đất
Rất chân thành tình cảm thiêng liêng.

Tóc kẹp, tóc thề

Tóc kẹp * Tóc thề

Tôn Thất Tuệ

Ông bạn già của tôi email cho tấm hình cũ, có nói trước ở mục trích yếu: gái Huế tóc kẹp; một cựu nữ sinh QH còn nhớ 1951-1952, nhưng chắc chắn năm nớ o ni chưa kẹp tóc vì mới 9 tuổi e còn tóc ''bông bê''. 

Thiếu nữ duyên dáng kẹp tóc đầu tiên mà tôi thấy chừng năm ấy 1950 là "Chị Bé" không biết tên chi. Chị Bé là con gái của ông Nghè Mỹ ở Kim Long, là em của ông Lê Tuyên. Ông Lê Tuyên dạy ĐH Huế và theo người tình mới là Nguyễn Phước Ái, con gái ông Hàn khuôn trưởng PG ở Gia Hội. Chị Bé còn là chị ruột của Lê Sơn học chung với tôi thất lục Nguyễn Tri Phương.
Chị Bé thường từ phía trên Ga đi bộ xuống Bến Ngự; (Kim Long mà xuống thì phải qua cầu Dả Viên rồi đến Ga) ghé vào nhà Xuân Lan góc Khải Định và Trần Thúc Nhẫn vì chị ấy bồ với anh Nguyễn Tăng Hồng, précepteur cho Xuân Lan và em trai; anh Hồng cũng ở trọ tại đây luôn.
Anh Hồng là nhân viên Tòa Án ở Bến Ngự, đi bộ từ nhà chỉ cần bước qua hai ố đường là tới. Tòa Án Bến Ngự ư? Chỉ là một ngôi nhà nhỏ trên khu ruộng sau trường Quốc Học, mở cổng ra Khải Định ngó qua Tòa Tổng Giám Mục, khuất chìm trong biển nhà tranh dân chiếm đất. Tam Tòa chỗ của ba tòa gần cửa Thượng Tứ bị chiếm thành Sở Tài Chánh của chính quyền thuộc địa, phía sau là Sở Công An. Sau 1954 Tòa nầy về chỗ cũ Tam Tòa, đồng thời với việc giải tỏa khu nhà tranh trả đất cho giáo phận Huế.
Quay lại anh Hồng, anh Hồng thi vô trường Quốc Gia Hành Chánh, khóa 1 hay khóa 2 đầu tiên ở Đà Lạt. Trường nầy sau 1954 chuyển về Saigon thành Học Viện Quốc Gia Hành Chánh.
Tôi có gặp anh Hồng ở San Diego một lần chừng 1986. Đừng nhầm với ông Tăng Hồng, Hội An. Anh Hồng thương mến tôi và cho tôi một vé ciné để biết ciné là gì trong lúc con của cậu ruột thì tuần nào cũng đi Tân Tân, về nhà chơi Tarzan, Zoro, cao bồi bắn súng. Tôi xem phim Samson Dalila, dường Ngã Giữa, tức la dường Gia Long.
Lúc ấy tôi ở Bến Ngự thường giúp việc vặt trong quán giải khát của mẹ của Xuân Lan và được học thêm với anh Hồng. Chúng tôi đang chờ cuộc tình duyên nầy khai nhụy nhưng anh Hồng đi Đà Lạt, "một lần đi là không trở về" đúng như định mệnh nói trong một bài hát. Nào ai biết ngày sau. Que sera sera.

Tôi nghĩ chị Bé quen anh Hồng cũng do tương duyên. Số là như vầy. Mẹ đích của chị Bé là chị ruột của mẹ Xuân Lan. Tuy con bà hai, (bà chính không con), chị Bé tự xem là bà con bạn dì ruột với Xuân Lan. Mẹ tôi và mẹ Xuân Lan chị em chú bác ruột. Do đó, chị Bé thường lui tới Bến Ngự.
Chị Bé rất thùy mị, ít nói, không ba hoa như ông anh Lê Tuyên, tóc kẹp, nón lá, là một khuôn mẫu của gái Huế. Nghĩ lại mà nhớ nét lung linh những chiều Bến Ngự, ước gì không thực; không thực mới vĩnh viễn, ra ngoài cái hiện thực hạn hẹp của không gian ba chiều.
Từ hình ảnh chị Bé tôi nghĩ tóc kẹp là vào lúc các cô đã trộng nhiều, vào tuổi có dôn. Nhưng hình in bên dưới các nữ sinh nầy coi bộ còn nhỏ lắm. Cái kẹp thông thường và bình dân nhất làm bằng nhôm, phía trong có một lò xo lá như cái nhíp xe bị ép lại giữ cho kẹp không rơi. Nguyên tắc lò xo lá vẫn giữ dù bên ngoài có thêm hoa lá cành như đồi mồi, plastic nạm kim cương giả v.v...
Nhìn từ phía sau, qua tóc kẹp, có thể nói là cô gái Bắc hay gái Trung. Tóc kẹp ở Huế dài lắm là đến đối điểm của rún sau lưng và thường cắt ngang bằng. Cái kẹp ngang tim phổi, có thể cao hơn ngang vai. Các cô Bắc thì tóc dài chừng nào hay chừng ấy, chuôi nhọn như cây bút lông, cái kẹp có khi xuống quá lưng quần.
Có lạ, nếu tôi không nhầm, thấy mấy cô Huế thì gọi là tóc kẹp, thấy mấy cô Bắc thì gọi là tóc thề. Thấy tóc Bắc dài khác lạ, nhiều người đã phán "tóc thề đã chấm ngang khu" từ câu Kiều:
Tóc thề đã chấm ngang vai
Nào lời non nước, nào lời sắc son.
Theo tôi, lối để tóc xưa tư nhiên bắt đầu từ tóc "bôm bê" (không biết từ nguyên) tóc cắt ngang trước trán, phía sau dài đến ót. Thứ đến là tóc dài ngang giữa lưng và để xỏa. Biến thể là vừa để tóc xỏa dài vừa cắt ngang trán. Rồi đến tóc kẹp. Rồi đến khi lên xe bông thì sao? Còn dài xin chư vị tiếp tay.
Sau 1954, tuần nào cũng meeting tuyên truyền và bài hát Hướng Về Hà Nội của Hoàng Dương là bài ruột. Nghe câu: tóc thề thả gió lê thê, biết đâu ngày ấy anh về?!, ai cũng nghĩ đến dài lê thê của mấy cô Bắc Kỷ di cư. Rứa chơ chi nữa; 1954 đâu có cái màn cắt tóc trao nhau làm chứng lời thệ nguyện.
Còn cái chuyện tóc thề nó lại khác trong ý nghĩa xưa. Trích web Saigon Xưa:
***Nguyên xưa, các đôi trai gái yêu nhau hoặc có những đôi đã nên vợ nên chồng, đang mặn nồng đằm thắm bỗng vì một lý do gì đó làm cho tình duyên dang dở, đôi lứa xa nhau. Họ quyết một lòng, dẫu cho sông cạn đá mòn, năm tháng chờ đợi vẫn một lòng thuỷ chung. Trước khi lưu luyến chia tay, họ cắt trao cho nhau một mớ tóc để ầm tin và luôn giữ trong mình như kỷ vật. Mớ tóc đó gọi là tóc thề. Chỗ tóc bị cắt đó dần mọc lại và dài dần, mái tóc mới mọc đó gọi là tóc thề. Trong chuyện Kiều có câu:
Tóc thề đã chấm ngang vai
Nào lời non nước, nào lời sắc son.
Có nghĩa là dăm ba năm sau, chỗ tóc bị cắt cụt đã mọc dài chấm ngang vai rồi vẫn chưa thấy bóng dáng người yêu. Nên nhớ, thời xưa con trai cũng để tóc dài, cũng búi tóc, và vì vậy cũng có tóc thề.***

Cái kẹp của xứ Huế khác với cái kẹp (theo bản dịch Việt ngữ) nói trong truyện The Gift of the Magi của O'Henry về việc mua quà Noel tréo hèo giữa hai tình nhân. Jim bán cái đồng hồ mua cho Della một bộ gồm ba cái cài có đính quý thạch (a set of three combs) chứ không phải cái kẹp (a peg) to bản kiểu Huế nhưng Della đã cắt bán mái mua dây mạ vàng cho cái đồng hồ Jim đã bán.

====================================

Xe lam và nữ sinh miền Nam trước 75

===================================

NHỚ NGÀY XƯA MƯA GIÔNG...

Kim Ân
Hôm nay đổ gió trời giông bão
Vài hạt mưa rơi giữa nắng hè
Hương đất nồng nồng bay hư ảo
Đưa hồn lạc bước trở về quê...
Cứ độ nắng hè trời oi a?
Cơn giông chợt lại trận mưa rào
Cây xanh tắm gội tươi màu lá
Đất ấm, mùi phèn ngái hương cau.
Những bụi lục bình rủ nhau đi
Giòng sông Vàm Sáng nước màu chì
Trôi lên dạt xuống hoa tim tím
Giang đĩnh neo buồn ngắm hoa đi..
Chợ nhỏ Phong Điền hai dẫy phố
Đất dẻo thương người dính kẽ chân
Lè tè mặt đất chiếc bàn gỗ
Khen khét cà phê, mưa lâm râm.
Thủa ấy rất buồn chàng lính trẻ?
Cơn mưa ập đến nhớ nhà ghê
Giang đĩnh vòng quanh sông lặng lẽ
Cà phê chợ nhỏ lối đi mòn...
Hôm nay chợt đổ trời giông bão
Vài giọt mưa rơi giữa nắng hè
Thầm nghe thương nhớ đầy tâm não
Ngày đó dẫu buồn trên đất quê...


FB Kim Ân