TÔI CÓ BIẾT LÀNG HƯƠNG CẦN
Tôn Thất Tuệ
"Tôi có biết làng Hương Cần" / "Tôi và làng Hương Cần", tôi chọn công thức thứ nhất có nghĩa là không biết chi hết; công thức thứ hai có nghĩa trái lại biết rất nhiều.
Chừng 1953, tôi cùng người cậu đạp xe đi Hương Cần; đến nơi, cậu tôi cho biết ngôi nhà mái ngói nhỏ trước mắt là nhà ngói duy nhất của Hương Cần. [Tôi nhớ là vậy, có lẽ không đúng quá lắm là duy nhất trong xóm chừng mươi lăm gia đình]. Cậu tôi đến thăm ông chủ nhà, tôi chỉ ngồi ở mái hiên nhìn quanh vườn có đụn rơm. Khi mặt trời đã xuống nhiều, cậu cháu trở về Bến Ngự, tôi không biết làng có con sông, nhưng tôi nghĩ đình làng có mái ngói, không phải là nhà ở.
Cậu tôi và chủ nhà là su gia; cậu và mẹ tôi chú bác ruột. Trong thời gian nầy, cậu tôi nuôi một cháu ngoại, tên thằng Minh, tức là cháu nội của ông chủ nhà tại Hương Cần. Bố và mẹ cháu ở trong chiến khu cùng với đứa song sinh với Minh là thằng Hạnh, tôi chưa bao giờ thấy nó và bố nó; chỉ nhớ hình ảnh xưa của chị Nuôi là mẹ nó.
Có lẽ cậu tôi và ông nội hai bé song sinh thảo luận chi đó. Chừng tháng sau chị Nuôi cùng chồng và con về sống ở Bến Ngự chung nhà với cậu tôi. Từ đường nầy tôi tá túc khi nhà sập vì chiến tranh 1945.
Anh chị còn đem theo đứa con riêng của anh với đời vợ trước. Tên là con Trang, bằng tuổi tôi. Con Trang đã biết hát ''đây gió, đây trong rừng, đây cánh đồng..." bài ca của Nga, biết tên Ma Lăng Cốp kế vị Staline, tên các nước CS như Bun ga ri.
Chồng chị Nuôi tên Trần Giản có khuôn mặt hao hao giông giống với một học giả người Huế mang họ Trần có quê quán là một thôn của Hương Cần, hay là một làng kế cận với Hương Cần. Tiến sĩ nầy có tên ba chữ, thêm chữ giữa không rút ngắn như Trần Giản.
Thời ấy, vô ra chiến khu như đi chợ, ngoài thành đem vô chiến khu những tuýp thuốc như Aspirine đau đầu, Dagenan trị mủ làm độc , Ganidan đau bụng, và quý hơn là ký nin trị sốt rét. Về vật phẩm, quý nhất là đồng hồ và viết máy.
Thật vậy, anh Giản mang về cây viết Parker, thứ rất xịn. Nghe nói Parker là rùng minh, nét lớn, chữ viết uy nghi dùng mực blue noir. Anh Giản không phải là kẻ lè kè cây viết để làm ra trí thức, anh viết rất đẹp và thường nói đến thời sự như các trận đánh Pháp Việt, dĩ nhiên anh chú ý chiến cuộc ở Bê ca đít sết (BK dix sept, cây số 17) trên đường đi Hương Cần. Anh còn biết các cuộc thi đấu Thế Vận Hội 1956 tại Úc.
Bây giờ nhìn lại thì hành tung của anh Giản khá bí mật. Anh mua một chiếc đò nhỏ neo ở cầu Bến Ngự như kiểu cụ Phan Bội Châu ngày nào; tối thì xuống đò ngủ một mình. Thời ấy dinh tê là một sự việc thông thường, không thấy khó khăn trong việc cư ngụ như ghi sổ gia đình v.v...
Có thể sau 1954, chính quyền bắt đầu thanh lọc và làm thẻ căn cước; chính quyền dòm ngó từng cá nhân. Phải chăng vì vậy, anh Giản đem cả gia đình đi Ban Mê Thuộc? Tôi không biết anh Giản làm gì trên Cao Nguyên và không liên lạc; lần cuối gặp nhau là nói về Olympic 1956.
Thằng Minh từ khi sinh ra sống ở Bến Ngự, nó thuận tay trái nhưng không ai ép nó dùng tay phải. Trong lúc ấy thằng Hạnh sống với bố mẹ bị ép dùng tay phải. Thằng Hạnh bị cà lăm nhẹ; người ta bảo là kết quả bị ép dùng tay phải. Có thể lắm chứ.
Tuy chỉ đến Hương Cần chừng một giờ, không thấy gì ngoài cái đụn rơm và ngôi nhà mái ngói khá nhỏ, tôi nghĩ lúc đó Hương Cần vẫn khá hơn, an bình hơn cái Hương Cần mà Đặng Văn Chánh tả trên FB Huế Online:
Ngày cách mạng vẻ vang chiến thắngMột thời gian làng vắng cháu con
Lư hương bài vị chẳng còn
Không nơi thờ tự, cháu con xa rời. *
No comments:
Post a Comment