Thăm dò bầu cử lèo

TT d8a1c cử Harry Truman 1948

THĂM DÒ hay CHẢ GIÒ
Tôn Thất Tuệ
Trong một cuốn sách phổ thông hóa âm nhạc xuất bản đã 70 năm rồi, tác giả Pavlan nói có cuộc thăm dò xem thử Bach hay Beethoven ai là nhà soạn nhạc số một. Kết quả là Sebastian Bach. Về sau, vài nhà thống kê hoài nghi kết quả nầy, dựa vào phương pháp luận. Các người được hỏi là thành phần rất sùng đạo TCG họ thích Bach vì tác phẩm của Bach phần nhiều là nhạc nhà thờ, và chính ông là nhạc công đại phong cầm giỏi nhất.
Về chính trị, cuộc thăm dò 1948 đáng được chú ý. Kết quả là ứng cử viên CH Dewey sẽ đè bẹp không thương tiếc đối thủ Truman, cựu phó TT trở thành TT khi Roosevelt chết nửa đường. Chicago Daily Tribune đã in trước tin Dewey đè bẹp Truman. Truman cầm tờ báo để chế diễu khi bước lên đài chiến thắng.
Mấy chục năm sau HK có vụ in trước thứ hai xẩy ra năm 2016 với Newsweek in trước Hillary Clinton đè bẹp Trump cũng như VN chuẩn bị đủ mọi thứ để mừng Madame Président.
Vụ thăm dò Dewey Truman tuy vậy không tệ hại, sai lầm vì kỹ thuật vì cuộc thăm dò bằng telephone, lúc ấy chỉ có giới giàu sang quyền thế mới có tô lô phôn.. Vã lại thống kê và thăm dò dư luận chưa thành một khoa học.
Hai vị nữ lưu (hay hai mụ đàn bà) Hillary Clinton và Kalama Harris giống nhau ở chỗ mỗi mụ dùng hơn một tỷ bạc để tranh cử, có đủ tiền mua báo chí. Vụ mua bán nầy đã được xác nhận và New York Times đã công nhận và xin lỗi. Cựu chánh văn phòng của TT Clinton là Podesta duyệt xét mọi bài báo và ấn định giờ phát tin của các hãng thông tấn như AP.
Cả hệ thống thông tin đăng kết quả mọi cuộc gọi là poll không khác gì các thứ bôn lò, của các học giả, các trường đại học và của các báo hằng ngày, hằng tuần ... Các thứ tin giả các bôn lò nầy thổi Hillary mạnh đến độ ảnh hưởng thị trường cá cuộc để dự đoán sai, lần thứ hai sai lầm trong vòng hơn 100 năm cá cuộc.
Báo chí kỳ nầy 2024 không khác các kỳ trước, tin Harris dẫn đầu theo toàn quốc, theo từng tiểu bang, theo từng county, thị trấn nhỏ, theo từng sắc dân, theo từng lứa tuổi, trình độ học vấn, giới tính ....
Cứ 10 lần Harris dẫn đầu mới có một lần Trump đi trước nhưng tỷ số luôn ở trong vùng sai lạc (error margin). Đám cờ bạc không đạp vỏ dưa một lần nữa, luôn cho Trumps là phò mã trong betting market. Thị trường nầy điều chỉnh và đã đưa ra các dự đoán đúng, tuy trông ngông cuồng.
Trump có cả electoral và popular vote; 312 phiếu (hiện nay 295 chưa kể của Nevada và Arizona); CH sẽ có trifecta, ba thứ White House, thượng và hạ nghị viện.
Thăm dò đã ăn vào tủy não chính trị Mỹ. Bill Clinton trước khi chuẩn bị bầu cử lần hai đã đi nghỉ mát ở vùng Montana (?) có phi cơ nội dịch rơi mươi người chết; vì sao chọn nơi vùng núi?, vì theo thăm dò các báo giải trí và du lịch, dân chúng lúc ấy thích du ngoạn vùng núi.
Nhưng thăm dò dư luận đã đưa đến hai sự thảm bại của hai chính trị gia Mỹ, cùng chung một vấn đề.
Người mạnh nhất làm cho Clinton phải run sợ là Newt Gingich lấy lại đa số lưỡng viện cho CH, ngôi sao đang lên so với ngôi sao đang xuống là Clinton mất uy với vụ Monica. Dư luận thăm dò cho biết dân chúng không thích Monica. Do đó, tuy có sự chống đối nội bộ, Newt đã dùng đề tài nầy trong cuộc bầu cử Mideterm và thất bại, Newt không còn lãnh đạo và đi xuống cho đến bây giờ.
Phó TT Al Gore cũng theo thăm dò ấy đã đưa ra đường lối tranh cử giá trị gia đình "family value" muốn nói ông tách khỏi quỹ đạo của Clinton. Có dư luận nếu được phép, Clinton tranh cử lần thứ ba cũng thắng, hoặc đưa Hillary ra thì bà sẽ thay chồng ở White House. Tuy vậy Al Gore không nhờ Clinton vận động giúp mà tránh xa; tại đám ma của một TNS chết máy bay, Al Gore đã tránh không gặp Clinton. Tại đại hội đảng DC Gore không nồng nhiệt với Clinton. Thông lệ, các thống đốc nơi tổ chức đại hội sẽ chào mừng các đại biểu và giới thiệu ứng cử viên. Với chủ trương giá trị gia đình, Gore thay vì yêu cầu thống đốc giới thiệu đã yêu cầu cô con gái chưa được 30 tuổi giới thiệu "bố tôi, người của gia đình" và khai mạc đại hội. Gore còn chọn ứng cử viên phó là người chủ trương hạch tội Clinton trong vụ Monica, một thượng nghị sĩ tầm thường ít ai biết đến. Gore đã thua ngay cả ở tiểu bang nhà. Đếm lại Gore chỉ thua Bush 537 phiếu dân ở Florida và thất cử.
Vì giá trị gia đình, Gore bỏ qua nhiều issue và thất cử thì bà vợ bỏ ông, không còn giữ giá trị gia đình, tuy bà được ca ngợi tại đại hội DC mấy tháng trước là người vợ suốt đời vì chồng con. Giá như Gore không theo các thăm dò để vận động tranh cử bình thường, Gore có thể có số phiếu nhỏ như 537 phiếu để thắng thêm vài tiểu bang nhỏ sẽ thành TT. Tiểu bang nhà Tennessee dư phiếu giúp Gore thành công, nếu Gore dung hòa các quan điểm về quyền cầm súng.

Oral sex and Election 

Tôn Thất Tuệ Nov 4, 2024

Vụ Monica và Bill Clinton sôi động đến con nít cũng nghe tới. Vì lý do giáo dục, một bà mẹ Mỹ đã giải thích cho đứa con 8 tuổi rằng "oral sex" là nói chuyện qua điện thoại vài câu hơi thô tục, những chữ thô tục dùng hằng ngày ngoài đường đáng lẽ một ông tổng thống không nên nói. It was a dirty talk over the phone by street men, not fit for a president.

Bà nầy rất giỏi có thể làm từ điển như ông Đào Đăng Vỹ xứ Huế. Oral có nghĩa là bằng lời nói như oral argument, cũng có nghĩa là bằng miệng, by mouth, văn chương hơn là buccal way, par voie buccale. Bà nói như vậy để bắt đầu một bài chỉ trích hành vi "doing sex by mouth" giữa Bill và Monica ngay tại "đền thờ americana", the Ovale Office.
Monica Levinsky đã trở nên một celebrity, được biết tiếng như một kẻ đã tuột quần trước dân chúng để được tiếng, như một kẻ đến dự tiệc phải quẳng ly rượu vào tường để được chú ý.
Đều đáng nói chính trị là chính trị, bà Harris đã nói Biden "has penetrated me by his finger" (thọt ngón tay vào cửa mình của tôi) vẫn đeo Biden mà lên thì sá chi đảng DC la to sung sướng hôm qua Monica đã "endorse Harris". DC và Harris chưa đính chính câu nói của Wals rằng Harris đã đi vào chính trường như một young prostitutor, trùm đĩ.
Hãy bỏ những điều trên vì nó được nhìn từ bụng, visceral, để đi lên đầu.
Người 'oral' cô Monica đã đi vận động cho Harris trong vùng có rất nhiều người Arab ủng hộ Palestine khai trừ Biden, có nghĩa sẽ khai trừ bóng dáng thứ hai của Biden là Harris. Nhưng thay vì nói Harris sẽ không như Biden, sẽ không viện trợ quân sự vô điều kiện, Bill Clinton đã nói rõ sự sát hại người Palestine là điều đáng làm, cần làm cho dù con số nạn nhân bây giờ là 43 ngàn tử thương. Lý do, Hamas đã sát hại người Do Thái.
Sự thành hình quyền lực sức mạnh của Hamas chúng tôi đã phân tích do Do Thái nuôi dưỡng. Sau khi DoThái thả bom vô tôi vạ, báo chí thế giới khi nói đến vụ tấn công Hamas "Vụ Oct7" luôn kèm theo số ngàn nạn nhân vô tội Palestine. Có thể đấy là nước cờ rất cao của Bill? Bà vợ Hillary từ thời sinh viên đã là một nhà chiến lược; cô đã bỏ học đi "buôn vua", sống chết đưa Mc Govern vô White House, đảm trách Texas và miền Nam, the Sun Belt. Nhưng người đã từng xem HCM là George Washington chỉ có 17 phiếu trong số 520 phiếu đại cử tri. 17 phiếu nầy của Massachusett và thủ đô; Massachusett miền Bắc, là tiểu bang nhà của ứng cử viên phó Shiver; Shiver làm rể nhà Kennedy, trùm sò tiểu bang; Mc Govern không thắng ở tiểu bang nhà, South Dakota.
Clinton đã khoe công trạng chấm dứt chiến sự ở Kosovo và cứu thiểu số muslim khỏi diệt vong nhưng ông lại vui mừng với cái chết của 43 ngàn dân Palestine. Hóa ra Harris cũng đi con đường nầy.
Bầu cử cận kề cho thấy thêm thế thái nhân tình. Con trai của cựu TT Ford nhất quyết rằng nếu còn sống, cha của ông sẽ bỏ phiếu cho CH vì Ford không muốn thấy biên giới HK bị xô đạp cho tội phạm ngoại quốc vào đảo lộn xã hội. Con của ông Ford sống ở San Diego nên biết nhiều về câu chuyện biên phòng.
Ford Jr than phiền nhiều người sống lên, giàu có, danh vọng vì CH nay trở mặt. Một phụ nữ châu thổ Hồng Hà sẽ mô tả sự việc rõ ràng hơn. Mầy ăn cơm nhà bà, mày uống nước nhà bà, nồn nhà bà mày chả đéo, đi đéo nồn người ta.
Nhân vật DC danh tiếng nhất công khai ủng hộ Trump là cựu dân biểu Tulsi Gabbard nhưng bà cựu trung tá này đã ly khai từ khi DC thiên vị Hillary cố dìm Sander năm 2016. To tiếng nhất trong nhóm CH chống Trump là bà Liz Cheney, cựu dân biểu tiểu bang Wyoming; bà không được chọn trong kỳ primary ra tranh cử 2022. Theo TNS Romney, Liz Cheney đã sai lầm khi chống đảng CH thay vì chống Trump. Bố của Liz Cheney là cựu phó TT Dick Cheney, dưới thời Georges Bush Jr.
Khi Liz cùng bà Harris xuất hiện ở Pennsylvania vận động người Arab thì vài tờ báo địa phương đã nêu sự thiệt hại của khối Arab gây ra bởi chiến tranh Iraq mà Cheney là tác giả, Bush chỉ là quân cờ. Thật vậy, khi Bush chọn Cheney, New York Times đoan chắc Bush sẽ đánh Iraq tuy chưa có vụ 9/11.
Liz đã yêu cầu bố nói với Bush công khai ủng hộ Harris. Gia đình Bush đã chống Trump từ khi Jeff Bush tuy tốn 80 triệu đã bị Trump loại khỏi primary 2016, mẹ của Jeff phải khóc. Có dư luận thù hằng không phải từ đó mà Trump đã tố cáo chính quyền Bush làm ăn bất chính qua chiến tranh Irak.
Thực hư không biết nhưng chiến tranh Iraq là chiến tranh dầu, làm giàu cho giới buôn dầu như bà Rice, ông Wolfy, thứ trưởng quốc phòng. Riêng Cheney là người tự cho là một businessman, chủ trương quản lý chính phủ như quản lý thương nghiệp. Thương vụ xây cất cầu cống của ông đã nhiều lần bị phạt vì không làm đúng khế ước, cho thấy tài quản lý của Cheney.
Bush con không theo đường của Bush cha. TT Bush thứ nhất chủ trương trung thành tuyệt đối trong đảng CH, tốt đẹp phơi ra xấu xa che vào; ông đã trừng trị nhiều cộng sự viên chỉ trích đúng nhưng chỉ trích to tiếng.
Ngày mai Nov 5 dân chúng Mỹ sẽ bỏ phiếu tiếp vì đã bỏ phiếu bằng thư hay bỏ phiếu sớm. Ai thắng cũng rất ngạc nhiên và đồng thời không có gì ngạc nhiên.
Từ bên ngoài, dân chúng - không kể những người trong khối quyền lực đen - chỉ đoán mò theo các cuộc "bôn lò" (poll) của đủ hạng người, của đủ phe phái; không kể dự đoán của giới cá cuộc. Báo chí cho rằng những vụ đánh cá Trump thắng với tiền đặt đến 50 triệu đã khuynh đảo (manupulate) thị trường cá cuộc mà thị trường nầy không tách rời thị trường chứng khoán để có ảnh hưởng qua chính trị. Nếu vậy thì những bôn lò giả tạo cũng làm không khác. Năm 2016, Hillary đã được bốc lên cao trong báo chí và cá cuộc cho nên trèo cao té nặng. Nay Trump được bốc cao và nếu ông rơi thì lịch sử tái tục, đúng theo câu nói History has (or is) an indicator.
Cũng từ bên ngoài nếu Harris thắng thì như Biden thắng 2020 dù với bầu cử chân chính hay gian lận; nếu 2020 gian lận thì 2024 có thêm kinh nghiệm.
Từ bên trong thì Trump thua chẳng có gì ngạc nhiên. Ngã chấp, ego của Trump to quá. Sau vụ ám sát cựu thủ tướng Nhật Abe, người ta thấy bức bút họa của chính ông treo trong phòng làm việc chỉ có hai chữ "vô ngã". Gandhi thì nói: tôi tự rút gọn thành số không. Ông đã mắc mưu phối trí viên ABC hỏi ông về bầu cử 2020 trong khi cả nước đang ưu lo về biên giới, giá sinh hoạt v.v., mặc dù trước đó một tháng ông đã sai lầm khi hạ nhục thống đốc Georgia, ông xả xú bắp mất hết thời gian.
Ego của Trump dù thắng hay bại đều có ảnh hưởng xấu; nguyên do từ cái lũ cuồng Trump cho Trump là đại diện God. God nào? phải chẳng là God của Roberston thủ lãnh tôn giáo HK nói Putin đã đứng bên phía phải của God khi nả súng vào Ukraine?
Nếu Trump thắng, không ngạc nhiên. Dân chúng Mỹ không coi chức vụ TT là thần thánh như xưa, vụ Monica không làm Clinton mất chức, hơn ba mươi vụ "guilty" để chơi, có thằng nào con nào không guilty nếu không phải dân nghèo. Trump muốn giảm tối đa toàn cầu hóa (globalism).
Công nhân Mỹ không làm chủ xí nghiệp như ở Nga nhưng làm chủ chiếc xe. Tuy không làm chủ, công nhân và gia đình xem các xí nghiệp chính là đời sống của mình. Nay thì chủ nhân đã đưa ra nước ngoài, có tiền không dùng trở lại trong nước mà để đâu đâu. Dù không có đa số lưỡng viện, TT có đủ quyền ấn định tariff để bảo vệ nền kinh tế khỏi ngoại xâm. Clinton đã xả cảng ngân hàng (deregularize) và cùng Obama cống hiến xứ Mỹ màu mỡ cho một nước Tàu đang lên. Những điều Trump chủ trương, bà Harris đều dùng; chính trị học gọi là trangulation, lăng ba vi bộ, lấy của người xáo nấu làm của minh.
Nếu bà Harris thắng, không ngạc nhiên, lấy của Trump và dùng tiền mua báo chí đánh bóng của trộm. Người ta sợ một Trump bất bình thường (mentally instable) và như trên đã nói, những phiếu cho Biden 2020 nay dành cho Harris 2024; nước Mỹ đã chia đôi (extra bipolarization). Bản đồ dân số (demographic map) của CH không thay đổi nhưng của DC thay đổi vì nhiều thành phần mới mê thích chủ trương gọi là tiến bộ của DC như giới trẻ mới đến tuổi bỏ phiếu, tội phạm mới phục quyền v.v...

những mảnh đời rách

Viện Trưởng Vũ Quốc Thông
những mảnh đời rách góc đường

Tôn Thất Tuệ

Dạ thưa, chúng tôi sẽ không triết lý quèn với ý niệm góc đường là ngánh sông, bâng quơ với Anatole France, nhớ lại buổi tựu trường, nghẹn ngào, chỉ trích nửa chừng câu nói của Dante: Au milieu du chemin, giữa chặng đường thì sao, tiến vi quan thối vi sư? Dạ thưa, chỉ có mấy dòng từ hai hình góc đường Saigon, hai việc khác nhau như hai mảnh thinh không, chưa ráp lại như chiếc áo nối đà của bà mẹ quê.

Nhất dương chỉ, góc đường ở Chợ Cũ

Nhìn bức hình tôi rất xúc động khi thấy bản hiệu Radio Nam Thanh, nhà thứ hai từ góc đường. Chủ nhà là chỗ quen biết thân tình với gia đình vợ tôi. Tôi đến đấy cùng cô bạn nhỏ xíu sau thành vợ để xin bác Ngọ, chủ nhân, thâu mấy dĩa 45 vào cái ma nhê tô phôn Grundig. Năm 1964, đó là của quý, chưa có hàng Nhật như Akai, Sony…, mua vội ở Singapor khi chuyển máy bay đi Úc. Bác Ngọ có người con trai trưởng là anh Phúc bây giờ e cũng đã 90. Anh vợ của anh Phúc là anh Thanh, bác sĩ y khoa; anh Thanh có ý làm anh cột chèo của tôi nhưng tình duyên không trọn.

Về khu Chợ Cũ, tôi thường cùng nhà tôi đi ăn cơm tây ở các quán Tàu, nhờ Chợ Cũ tôi mới biết cháo ám là cháo nóng bỏ cá sống vào cho chín tái rồi ăn. Cũng tại đây làm tà lọt cho quan lớn mà biết vài thứ húy tiếu người Tàu điếu đóm quan ta như món ngọc dương nấu thuốc.

Cũng tại Chợ Cũ tôi có chút kỷ niệm không in nét vào cuộc đời. Năm đệ tam 1956-57 tại trường Quốc Học, chúng tôi tiếp một nhóm chừng 20 học sinh Saigon ra thăm Huế, nhưng toàn người Bắc. Nhớ anh Long là trưởng đoàn. Người thân thiện và dễ mến nhất là Dũng, cho tôi cuốn Đôi Bạn của Nhất Linh.

Người thứ ba tôi còn nhớ là cô Kim Chi, tôi nghĩ nhỏ tuổi hơn tôi, ước chừng sinh 1943. 1962 tôi từ Huế vào Saigon học cao đẳng chuyên nghiệp, có lần thấy anh Long trong các dịp sinh hoạt văn nghệ nhưng tôi chỉ chào sơ mà không hỏi gì về anh Dũng. Cô Kim Chi có trả lời thư thăm hỏi của tôi viết từ Huế, một hay hai lần mà thôi. Nhờ vậy tôi còn nhớ địa chỉ đường Tôn Thất Hiệp (hay Tôn Thất Đạm?), trong vùng Chợ Cũ.

Tôi có tìm đến khi vào học ở Saigon. Nhà ở trong một khu gia cư, có cổng lớn đi vào và có sân rộng. Kim Chi có nhà và tiếp tôi lấy lệ theo lịch sự kiểu người Bắc. Địa chỉ nầy từ lâu khi gia đình di cư 1954, cô vẫn sống với bố mẹ, nghĩa là chưa thành gia thất. Tôi không hỏi thêm cô đang học ngành gì. Đó là lần đầu và lần cuối gặp ở đô thành.

65 năm rồi, thỉnh thoảng nhân cơ hội nầy cơ hội kia tôi nhớ đến Kim Chi, tôi vẫn bùi ngùi. Như hôm nay nhìn bức hình nầy, tôi nghĩ đến bác Ngọ anh Phúc, rồi mới đến Kim Chi. Nhưng Kim Chi hôm nay làm tôi bùi ngùi nhiều hơn. Cùng trên chuyến về quê ăn tết, một bạn đồng hành rời tàu ở Nha Trang thì biết bạn ở Khánh Hòa có cầu Xóm Bóng. Nhưng Kim Chi không chung chuyến nên không biết cô nàng sẽ bước xuống ở Nong, Truồi, Lăng Cô … Lúc tôi đến và ra về, cô nàng vẫn còn ở Saigon, ga Chợ Cũ.

Bỗng dưng tôi nhớ đến Kim Chi trong tình người vô lượng vô biên. Kim Chi đã đến Huế mang theo tóc thề của gái Bắc giữa những mái tóc xỏa ngang vai của gái Huế.

Biết nói gì đây, quá khứ tự nó là một mối sầu, dù Kim Chi có đem theo một niềm vui mới cho Huế, một cái Huế âm thầm lủi thủi với nội tâm. Nói vậy thôi, chứ bâng khuâng bùi ngùi không có tên, chỉ là những nét họa ngoài ý thức thường tình, ở ngoại tầng không gian nếu xem cái đầu là quả đất.

Nhị thiên đường, góc Pasteur và Alexandre de Rhodes.

Gần một năm từ khi gặp Kim Chi trong thoảng chốc, cuộc đời xã hội và trưởng thành của tôi bắt đầu quanh góc đường nầy. Nếu không có ghi chú thì không biết góc đường nằm đâu và hai cô gái yêu kiều làm gì đây.

Các cô đang đi trên đường Pasteur, gần đến góc đường Alexandre de Rhodes. Từ chỗ nầy đến Duy Tân, nói về 1962, A de Rhodes chỉ có Bộ Ngoại Giao và Học Viện Quốc Gia Hành Chánh. Năm ấy, từ Huế tôi vào học QGHC và chưa thấy kiến trúc mới của Bộ Ngoại Giao. Chỉ học ở đây một năm, chúng tôi về trường mới ở Trần Quốc Toản, không biết những đổi thay. Hai cô nầy có thể đến Bộ Ngoại Giao học lớp hướng dẫn trước khi du học. Bên phải của các cô, sau Pasteur là Công Lý và Phủ Tổng Thống. A de Rhodes chỉ có một mặt nhà, phía kia là công viên chia đôi bởi Đại Lộ Thống Nhất, rồi đến đường Hàn Thuyên. Theo hình học, A de Rhodes đối xứng với Hàn Thuyên qua Thống Nhất.

Tôi làm việc ở Viện Định Chuẩn đường Hàn Thuyên hơn một năm thì hạ màn 30.4. 1962 tôi bắt đầu sống ở Saigon và 1975 rời Saigon, đến và đi từ khu vực cây xanh êm ả nầy. Từ A de Rhodes đến Hàn Thuyên tôi phải mất 13 năm để đi nốt, dù cách nhau một công viên nhỏ, một đại lộ, bên nầy nhìn qua bên kia thấy được.
Tuy vì nhiều lý do tôi không nồng nàn với trường, lớp học trên lầu đã làm cho tôi yêu mến Saigon lần đầu tiên khi nhìn thấy nét êm ả tiết gió mùa qua công viên. Bầu không khí quanh đại lộ Thống Nhất đã đưa mạnh vào tai tôi mỗi chiều tiếng quân hành của đại đội danh dự từ Thành Cộng Hòa đi vào Dinh Độc Lập làm lễ hạ cờ. Tôi cũng còn nghe rõ tiếng giày nhịp đều trên mặt đường theo tiếng kèn đồng và trống. Hòa tấu khúc của âm thanh và màu sắc cùng thời tiết ấy đã được thay thế bằng tiếng xích lô máy và khói xe nơi trường mới dọn về Trần Quốc Toản sáu bảy tháng sau.

Từ trường cũ, tôi đã bắt đầu yêu mến Saigon và tôi đã để lại di chúc rằng nếu vì lý do gì khi tôi chết miệng không nói được thì xin nói thay tôi: Saigon và tên vợ tôi. Như nói trên, mất 13 năm mới đi qua công viên từ một con đường có tên trong văn học Alexandre de Rhodes, đến một con đường cũng có tên trong văn học Hàn Thuyên. Nói lại, từ lớp học trên lầu, tôi có thể nhìn thấy kiosque bánh mì Nguyễn Văn Ngãi trên vĩa hè của Bưu Điện, nhìn dinh Norodom chưa bị thả bom v.v…một thứ Saigon bình yên tuy chiến tranh khắp nước. Từ trên lầu cao của Viện Định Chuẩn, nơi đánh dấu cuối đường Saigon của tôi, tôi nhìn xuống công viên trong bóng mát của những cây sao, thấy cháu tôi cầm chiếc đồng hồ Seiko không người lái và hai cửa sổ chờ người mua. Hôm qua cháu vừa học mẹo mới, dùng kem đánh răng và lá mít chà hết những đường vẹt trên mặt plastic, mới nguyên như xưa. Phút cuối ở Saigon tôi nhìn công viên bóng mát giúp người Saigon thành những tư bản mại sản, như cháu tôi bán cái đồng hồ Seiko không người lái và có hai cửa sổ, Saigon thành một chợ trời, bán cả bài vị, lư hương trên bàn thờ...

Thị trấn biến mất

trường hạ sĩ quan Đồng Đế

Thị Trấn Biến Mất
Huyền Chiêu
Thuở bé tôi vẫn nhìn về phía núi Vọng Phu để lòng bồi hồi thương cho hai bóng người hóa đá. Bà tôi cũng kể rằng vùng núi ấy có kẻ ngậm ngãi tìm trầm, đi lạc trong rừng mấy mươi năm, khi tìm về được quê nhà thì đã hóa thành con vượn không còn nói được tiếng người. Thỉnh thoảng, ở chợ Ninh Hòa tôi rất sợ khi nhìn thấy có một vài người da đen thui, tóc quăn tít, đàn ông mặc khố, đàn bà địu con trên lưng. Chắc họ từ núi Vọng Phu xuống. Có người nói họ là người Thượng ở Buôn Sim.
Buôn Sim chỉ cách thị trấn Ninh Hòa khoảng 14 km theo hướng quốc lộ 21. Người dân quê tôi không gần gủi với vùng đất này bởi khí hậu nơi ấy vô cùng khắc nghiệt. Nằm trong lòng chảo của nhiều rặng núi, buôn Sim là một vùng khô cằn, sỏi đá, đêm quá lạnh, ngày quá nóng.

Sau hiệp định Geneve vài năm, Buôn Sim bổng biến thành một quân trường khổng lồ gồm ba trung tâm huấn luyện Pháo Binh, Biệt Động, Lam Sơn.
Và cái tên Dục Mỹ ra đời.
Khác với thời chống Pháp mà người lính là những “áo anh rách vai, quần tôi có hai miếng vá”, các quân nhân miền Nam được huấn luyện và trang bị rất quy củ với các doanh trại khang trang, bề thế.

Với số lượng quân nhân trong ba trung tâm huấn luyện kèm theo gia đình của sĩ quan, hạ sĩ quan, binh sĩ, thị trấn Dục Mỹ mọc lên giữa bốn bề núi non, tuy nhỏ bé nhưng vô cùng nhộn nhịp.
Cũng giống như những thị trấn mới toanh trong phim cowboy miền viễn tây, Dục Mỹ là nơi quy tụ của quá nhiều người tứ xứ về đây mang theo các giọng nói từng vùng.

Người có máu làm ăn cũng vội vàng tìm về đất hứa.
Chợ Dục Mỹ cung cấp đủ để nấu được các món ăn đặc biệt kiểu Sài Gòn, Bắc, Huế…. .
“Vợ Lính” thong dong chẳng cần làm việc, chỉ lo cơm nước và nuôi con…

Những chuyến xe lam như con thoi nối liền Ninh Hòa – Dục Mỹ. Người dân Ninh Hòa bây giờ hướng về thị trấn mới như một thị trường hấp dẫn, nơi họ có thể làm giàu nhờ nghề cung cấp thực phẩm.
Nhà Thờ và Nhà Chùa đã được xây. Các xe schoolbus được biến từ xe GMC của ba quân trường chở con quân nhân xuống Ninh Hòa học ở các trường trung học. Những cô cậu học trò đã từng ngồi trên những chiếc GMC “cải tiến”này, nay đã trên dưới sáu mươi và tôi tin rằng dầu ở chân trời góc bể nào họ không bao giờ quên những chuyến xe chở học sinh kỳ lạ nhưng đầy ắp niềm vui một thuở.

Chủ nhật, con phố Dục Mỹ “Đi dăm phút trở về chốn cũ” có bóng dáng của những “thiếu úy”, “trung úy” trẻ trung, quân phục thẳng nếp, thong thả dạo gót rồi ghé vào một tiệm sách có cô bán hàng xinh xinh.
Bên con suối Dục Mỹ vài quán cà phê ra đời có tiếng nhạc hòa trong tiếng ầm ào thác đổ.
Người lính miền Nam thuở ấy vẫn còn mang vẻ thư sinh lãng mạn. Ra trận, thay vì nhìn tới trước “nhắm thẳng quân thù mà bắn”, (*) họ quay nhìn lại phía sau “Người đi khu chiến, thương người hậu phương” (**)

Biến cố 1975 như một cơn động đất dữ dội làm sụp đổ hoàn toàn trung tâm huấn luyện. Toàn bộ cư dân gồm quân nhân từ ba trung tâm huấn luyện cùng gia đình họ đều chạy khỏi Dục Mỹ, tan tác hãi hùng như mãnh vỡ của một trái phá…
Thị trấn bỗng chốc như bị thần đèn mang đi đâu mất.
Dục Mỹ trở lại là Buôn Sim hoang vắng thuở nào.
Cũng còn một số người ở lại vì họ không biết đi đâu về đâu và họ trở thành dân của một vùng kinh tế mới mang tên Ninh Sim.
Và người dân Ninh Sim đã phải làm gì để tồn tại khi 100% mang trên đầu bản án lý lịch xấu, con cái chắc chắn không được vào đại học, người thân không biết còn sống hay đã chết trong các trại “cải tạo”?

Nếu người Ninh Hòa khi ấy kiếm sống bằng cách bám vào bến xe đò và ga xe lửa với các chuyến đi buôn lậu gạo, đường, thuốc lá, đạp xe ba gác, làm phu khuân vác …thì người dân Ninh Sim Dục Mỹ kiếm sống bằng cách bám vào núi rừng. Họ lên núi đào khoai mài, cắt tranh, lấy đót. Họ “ngậm ngãi tìm trầm” và có người đã mất xác trong rừng sâu núi thẳm. Họ chặt củi, hái trái rừng, trồng khoai mì, trồng mía. Họ tìm cách sống trong im lặng, chịu đựng mặc cho loa phường ngày ngày vang lên giọng tự hào chiến thắng giặc Mỹ để toàn dân xây dựng thiên đường XHCN
Và tượng đá bồng con trên non cao kia chắc đã nhiều lần rơi lệ thương cho cảnh con người bức hại con người.

Năm ngoái, anh Phạm Văn Nhàn trở về Ninh Hòa, rủ vợ chồng tôi đi thăm lại Dục Mỹ, nơi anh có thời gian rất lâu là sĩ quan của quân trường Lam Sơn.
Xe ghé lại núi Đeo, nơi vẫn còn tháp huấn luyện của quân trường Biệt Động nằm bên Khu Mưu Sinh.
Khu Mưu Sinh được dựng bên một dòng suối đã biến mất nhưng ngôi tháp vẫn còn.
Anh Nhàn muốn chụp một tấm hình có người lính già trở về thăm ngọn đồi kỷ niệm.
Qua khỏi Dục Mỹ chúng tôi nhìn thấy những đồng mía bạt ngàn, những đàn bò gầy ốm đang gặm cỏ trên những cánh đồng nắng cháy.
Đến khoảng cây số 17 anh Nhàn cho dừng xe.
“Hình như trung tâm Lam Sơn hồi trước ở đây mà sao tui không còn nhìn thấy gì hết?”

Rồi anh ghé vào hỏi thăm một cô hàng nước:
“Cô ơi trung tâm Lam Sơn ở đâu hả cô”
Cô hàng nước mỉm cười, chỉ tay xuống đất:
“- Dạ ở ngay đây này”.
Anh Nhàn nhìn quanh. Chẳng còn gì là dấu vết của một địa danh lừng lẫy! Anh bước thêm vài bước, chẳng thấy phố, thấy người chỉ thấy toàn mía là mía.
Hơn mười năm tồn tại, Dục Mỹ của ba quân trường bây giờ chỉ là cát bụi thời gian.

Huyền Chiêu

 

Kalama Harris trộm văn

Phó TT Kalama Harris đang bị tố cáo trộm văn trong một cuốn sách bà cùng viết năm 2009.

Trong bản tường trình 47 trang, Stefan Weber, chuyên gia truy tầm đạo văn, người Áo, nói rằng Kalama Harris cùng Joan O'C Hamilton đã đánh cắp 27 đoạn để cho vào cuốn Smart on Crime: A Career Prosecutor's Plan to Make Us Safer. (thiên tài trị tội phạm).

Nhiều trường hợp, không những trộm văn mà còn sửa nội dung. Chương mô tả một vụ án ở New York dùng nguyên văn một đoạn dài của Wikipedia không ghi xuất xứ, không khác rất nhiều ví dụ khác, không đặt trong ngoặc kép.
Smart on Crime, dài 248 trang được xuất bản năm 2009 trong kỳ Harris tranh cử chức Tổng biện lý (attorney general) của California, đưa ra các giải pháp thực tế làm cho hệ thống tư pháp hình sự trở nên mạnh mẽ để mọi người được an toàn sinh sống.


Weber đã cáo buộc Harris đã lấy nguyên bản từ các bản tin hay bài nghiên cứu của người khác không ghi xuất xứ. Hoặc sửa xuất xứ, sửa số trang.

Chương tiểu sử tả tuổi thơ của Harris giống như đoạn Martin Luther King kể năm 1965. Harris tả lần bị lạc với cha mẹ trong cuộc biểu tình đòi dân quyền ở Oakland, California. Khi gặp lại nhau, bà mẹ hỏi bé Kalama “con muốn gì?”. Kamala còn run rẩy trả lời: “Fweedom” (freedom).

Năm 1965, Martin Luther King, được phỏng vấn bởi Playboy, nhắc lại lời đối đáp giữa một cảnh sát viên da trắng và một bé gái da đen chừng 8 tuổi.

“Tôi không bao giờ quên giây phút ở Birmingham (Alabama), một cảnh sát viên da trắng chận đường một bé gái da đen 7 hay 8 tuổi đi biểu tình theo mẹ. Cảnh sát hỏi: Mày muốn gì? Đứa bé nhìn thẳng vào mặt nhân viên công lực, đáp: “Feedom”. (nói ngọng như Kalama, fweedom).

Kalima kể câu chuyện nầy hai lần về sau: khi trả lời phòng vấn của tạp chí Elle và trong một cuốn sách khác.

Kế quả truy tìm của người Áo nầy không được ai biết cho đến ngày 14 Oct, khi một nhà báo chủ trương bảo thủ tên Christopher Rufo tóm lược nghiên cứu của Weber trên X (Twitter). New York Times đã nhanh chóng lên tiếng bảo vệ Harris bằng cách cắt bớt bài của Rufo và chỉ giữ ba trường hợp cho là nhẹ và gọi là vô ý, chỉ ghi ở cước chú chứ không phải trong thân chính của sách.

Ủy ban vận động của Harris đã phủ nhận lời cáo buộc và cho đó là âm mưu phá hoại của nhóm cực hữu.

Fox News đã tìm ra ít nhất một đoạn dài Harris đã cọp dê không ghi của ai. Mặt khác nhà xuất bản cuốn sách Smart on Crime yêu cầu ban biên tập (editing staff) xem xét rốt ráo và đừng xem nhẹ vấn đề.

Chừng năm nay, bà viện trưởng Harvard đã phải từ chức vì trộm văn. 1987, chính trị gia trẻ tuổi Joe Biden đã phải rút lui cuộc vận động tranh cử tổng thống vì tội trộm văn nhưng rồi ông vẫn còn sống sót qua truông làm tổng thống. Nay đến lược cô em, Kalama.

Tài liệu tham khảo chính: Kamala Harris 'Smart on Crime' Plagiarism Claims: Everything We Know (msn.com)

ngẫu luận Oct 13, 2024

Key West - La Havane 105 miles

Vung kiếm ngày 13 Oct 2024

Tôn Thất Tuệ

Thế nào cũng sẽ có ngày 13 thứ sáu thg 10 là ngày gây sợ hãi, ngày Chúa bị đóng đinh. Vendredi treize. Ngày vợ toàn quyền Decoux chết trên đèo Đà Lạt. Mừng vì ngày 12 trước đó là birthday của thi sĩ ba đá bốn đạp nửa mùa đang phách tấu lung tung lang tang ở chỗ nầy. Nếu tới chậm hơn một chút thì vào con số 13.
Nhưng sinh trước thì thấy những khổ đau của 13 và những ngày kế tiếp của chính mình và người đời. Cho nên cái birthday nớ xấu, đổi qua 'birth date' hay 'date of birth' ghi vào bằng lái xe cũng không hay ho gì hơn. Thoạt sinh ra miệng đà khóc thé, trần có vui chi chẳng cười khì (Cung oán ngâm khúc).
Tôi sinh ra trong một gia đình không có tập tục mừng sinh nhật, vã lại chiến tranh cơm chưa có ăn thì nói chi bánh trái hoa quả. Tôi không biết nhiều về bố; theo các anh con bác cả, cha tôi cho rằng ngày chết mới xác định đời sống. VN tưởng nhớ các vĩ nhân vào ngày chết, không như Tây Phương mừng ngày sinh. Chết rồi, mới biết anh hùng hay phản quốc.
Thực tế, cứ như xưa, ai mà biết ông nội ông ngoại tuổi con gì, chớ nói chi ngày tháng năm sinh. Ai cũng nhớ ngày kỵ, nhất là các ông trưởng tộc lo cúng quảy đến ông cao cao (5 thế hệ) và các hiệp kỵ. Đây không nói theo duy vật biện chứng, ngày kỵ là ngày có ăn trong một xứ không sung mãn, nếu không nói thiếu ăn. Nhớ ngày kỵ là nhớ đến cục xôi.
Một truyện ngắn của Nguyễn Ngọc Tư rất cảm động và thuần túy dân tộc. Ở miền Tây, ông Hai hớt hãi chạy về vì nhà cháy. Ông nhảy vào giật được cánh cửa, chạy ra bờ ao, để xuống. Trở vào chẳng còn gì mà lấy tiếp. Ông thở phào thản nhiên. Thái độ của ông không nặng ưu phiền vì tai họa, mà trông kỷ không khéo có chút thỏa mãn.
Thật vậy, trong những thứ, những sự việc tồi tệ nhất, ông có được cái hay nhất tốt nhất. Cánh cửa phía sau có ghi ngày cúng giỗ tổ tiên. Nhỡ mà cháy thì làm sao nhớ.
Ở Mỹ nhờ chính quyền nhắc, tôi nhớ ngày sinh vì ngày nầy đáo hạn đăng bộ đóng thuế xe, đừng trả trễ khỏi bị phạt tiền. Cũng là ngày đáo hạn bằng lái xe. Hồ sơ bệnh lý, mọi việc liên quan đến y tế cá nhân đều dùng ngày sinh mà nhân dạng. Kỳ dư không có gì hơn, cơm ngày hai bữa tắm rửa hai lần.
Hôm qua trời nắng. Tình cờ đứa con trai ở South Carolina chở vợ con đến thăm, cho biết hai trận bão vừa rồi không gây thiệt hại dù nhỏ đến đâu. Chúng không biết là ngày sinh của bá giồ nhưng có cho tôi mấy trăm đô. Thằng bé bảo tôi cất dành mua vàng vượt biên, chứ 50 năm trước khi cần, bố mẹ chẳng có một chỉ. Phải nghĩ tới chuyện vượt biên vì HK có nhiều dấu hiệu ngột thở. Công đồng người Việt có thêm một hạng người Việt khác không giống ai. Tương lai rất gần, vài tháng nữa, như CNN, Fox ... nói, nước Mỹ không thành Đức Quốc Xã với sư ông Trump thì thành Liên Xô của sư bà Harris. Phát xít và CS có khác chi nhau. Thôi thì vượt biên còn chi nữa.
Tôi đáp: Que sera sera. Mà vượt biên thì chỉ có việc xuống Florida, mãi đến Key West. Đến Cuba chưa được một phần mười Rạch Giá đến Songkhla Thái Lan. Vui hè. Đến Havana, quan ta rờ, mê, la, rờ đủ thứ rờ cu ba. (Guantanamera).
Thế sự thăng trầm quân mạc vấn. Yên ba thâm xứ hữu ngư châu. (Cao Bá Quát)
Lên voi xuống chó hỏi làm chi cho mệt. Sâu, sâu kia trong sóng vỡ như khói, một chiếc thuyền câu khi thấy khi không.

===================================================== 

tranh cử ở Rust Belt

xưởng thép gỉ sét

Rust Belt
Tôn Thất Tuệ * Oct 11,2024
Báo chí HK coi bộ đổi gió đăng nhiều tin có lợi cho Trumps, như tuần trăng mật của Harris đã chấm dứt; Trump thắng thế ở các tiểu bang có thể thay đổi cán cân như Wisconsin, Michigan, Pennsylvania (Rust belt). Theo bản đồ bầu cử hiện nay nếu Trump chỉ thắng một trong ba tiểu bang nầy là đủ túc số 270 electoral vote (phiếu đại cử tri đoàn).
Mọi ức đoán nầy đều dựa vào cái gọi là "poll" (tham dò, khảo sát) mà số người được hỏi chưa được 1.000 mà các pollster thuộc nhiều khuynh hướng. Không lấy gì làm tin. 

Kết quả thăm dò lạc quan (Trump dẫn đầu tại Pennsylvania) bị các sư thăm dò khác phủ nhận giá trị. Vì sao? trong số 1.012 người được hỏi chỉ có 112 người là dân Philadelplia. Tỉnh nầy lớn nhất của tiểu bang, là căn cứ, mật khu của DC. Poll cho biết Hillary sẽ thắng và Newsweek đã in trước kết quả.
Trường hợp nầy như 1948 Chicago Tribune đã đăng Dewey đè bẹp Truman. Tờ báo căn cứ vào cái "poll" lúc ấy, chỉ poll bằng telephone, tức là ý kiến của thiểu số giàu. Cũng vì những bôn lò ấy mà trong hai kỳ nầy, cá cuộc đã sai, hai người có chỉ số xấu nhất là Truman và Trump bợ được om cơm gạo nhe An Cựu.
Các bôn lò nầy cho rằng CH có hơn 50% số phiếu tại ba tiểu bang nêu trên nên cá cược cho Trump có 54% versus Harris 44%, nhảy vọt từ thể đảo ngược.
Betting (cá cược) cũng là một thứ điêu ngoa trong vòng tay của các thể lực tài chánh. Hiện nay các công ty computer cho Harris rất nhiều tiền để triệt hạ cô Shan, 32 tuổi giám đốc cơ quan điều hợp doanh nghiệp chống độc quyền; nếu Harris cầm dao ở a ba toa White House bà sẽ cắt cổ con dê cái nầy đầu tiên.
Quỹ tranh cử (war chest) của Harris là một tỷ mà ủy ban vận động của bà nói chưa đủ, nói bóng gió nếu bà không thành công, ấy là vì thiếu tiền. Nhất nhất giai do tiền định. Hillary đã tiêu 1,4 tỷ, tính ra hiện nay phải là 2 tỷ.
Rust belt nghe cái tên rất buồn, rust là gỉ sét, đã thay cho cái tên liệt oanh oanh liệt Steel belt, chả phải liệt oanh như Pavel thép đã tôi thế ấy. Nói chung là khu kỹ nghệ sắt thép, kể cả xe hơi và hầm mõ. Luyện thép ngưng trệ từ xưa. Thập niên 1960 đã khủng hoảng mà TT Kennedy đã phải tìm mọi cách duy trì đại công ty US Steel. Lúc ấy Tàu còn đói meo nhưng Âu Châu và Nhật đã chiếm thị trường sắt thép của HK. Hoa khôi của Steel Belt là Pennsylvania trở thành hoa buồn của Rust Belt.
Chú trọng đến Rust Belt nêu lên vấn đề phức tạp là quan niệm hình thành electoral vote đang bị tấn công là không công bằng nhưng hệ thống nầy giúp cho các cá biệt địa phương được duy trì. Bà Harris tránh né cũng như Walz tránh né để vừa lòng cả hai bên.
Vấn đề của Rust Belt là nền tự hào kỹ nghệ của Mỹ và công ăn việc làm, nhất là ngành xe hơi. Nó cũng kéo theo việc khai thác khi đốt (fracking) và hầm mõ.
Tuy phó tổng thống tại chức hay ứng viên không phải là người quan trọng, tỳ kheo Trump và tỳ kheo ni Harris cẩn người phó tế chuông mõ sớm tối ở Rust Belt, vì ít ai đi chùa.
8 năm trước Trump đã đến Detroit, kinh đô xe hơi, đứng trong một xưởng nay thành kho chứa phế liệu recycle để hứa phục hồi. Nay thì ông hứa sẽ không thúc đẩy sản xuất xe hơi điện, vì loại xe nầy giảm công việc làm. Ford, tình cờ hay hòa nhịp, hủy bỏ kế hoạch làm xe chạy điện. Bà Harris vội tuyên bố thay đổi chủ trương cũ tuyệt đối ủng hộ xe điện và đã cấp tiền làm xe bus học sinh chạy điện. Bà cũng tráo ngược chính sách cấm fracking khi Trump lấy đó làm đề tài tranh cử.
Pennsylvania vẫn còn là tụ điểm (focal point) của Rust Belt.
Ra ngoài vấn đề kỹ nghệ, vùng nầy dung chứa rất nhiều người Arab Muslim ủng hộ Palestine và chống Biden đã hà hơi tiếp sức (chữ của Việt Cộng) Do Thái đến mức vô luân như viện trợ loại bom 2 ngàn pound, đường kính vùng phá hoại có đến 8 km, họ rủ nhau nằm nhà ngủ khỏi phải đi bầu.
Vần đề Palestine rất trầm trọng ở Pennsylvania qua vụ truất phế viện trưởng Penstate. Thống đốc Shapiro thời trai trẻ đã viết nhiều bài báo chống Palestine. Vì vậy bà Harris đã không chọn ông cùng tranh cử.
Để thấy election là một khối tổng hợp, hãy nói Rust belt đang chịu ảnh hưởng của biên giới mở cửa ở phía Nam. Lọt qua biên giới, người nhập cư hướng về Bắc cho đến biên giới Canada. Người đẹp của tui Christine Noem, nữ thống đốc South Dakota, lo thành phần bất hảo hispanic vào các khu tập trung người Da Đỏ, buôn bán ma túy, cờ bạc mafia ....các biện pháp của bà làm bà bị các tù trưởng không cho bước chân vô. Trump đã hai lần làm dân chúng bất bình. Ông nói người nhập cư ăn thịt chó, ăn cắp chó mèo mà ăn. Ở chỗ khác, ông nói tổng thống Harris sẽ biến nước Mỹ thành những nơi tồi bại như Detroit (trong ngữ cảnh người nhập cư đã ô nhiễm các thành phố). Sự bất bình nầy nêu lên bởi báo chí và chính quyền trong tay DC nhưng hội trường không phản đối, buổi họp do Phòng Thương Mãi tổ chức, ủng hộ lời hứa của Trump phục hồi Detroit không để cho nó tiếp tục làm một thị trấn nghèo của thế giới thứ ba.
Rust belt là vùng kỹ nghệ mang tâm thái thành thị khác với tâm thái vùng nông thôn như Lenine đã phân biệt công nông. Rust Belt gần với đảng DC hơn, là vùng tiếp nhận những người nô lệ da đen trốn đi hay được trả tự do. Vùng kỹ nghệ ít bảo thủ và ít tôn giáo hơn nông thôn, có khuynh hướng sống theo kiểu ngoại ô suburb (banlieue faubourg) gần lối sống tại các blue states (DC). Nếu không tính lươn lẹo thì dễ hiểu trong năm 2020 Rust Belt đã cưu mang Biden. Nhưng chính nhờ tinh thần thành phố ấy mà đảng CH mong chờ cử tri Rust Belt có thể bỏ phiếu khác với 4 năm trước, không chí căn chí cốt như các tiểu bang nông nghiệp, đeo cứng "thống quyền da trắng và TCG cực đoan (white supremacy, fervant christianism).
Nếu theo dự đoán của báo chí và cá cuộc, chỗ hồng thành đỏ, cho xanh lơ thành xanh đậm, nếu thắng ba tiểu bang Wisconsin, Michigan và Pennsylvania, bà Harris sẽ thực hiện giấc mơ không vời đến được của Hillary Clinton: nữ TT đầu tiên*. Nếu thu tóm một trong ba tiểu bang, Trump sẽ giải tỏa hận đời đen bạc, thanh toán ân oán giang hồ, không nói ra, chỉ nói với mụ vợ Mélanie: L'état c'est moi, (quốc gia là ta) như vua Louis 14.


*Bé gái cháu ngoại của Hillary nói trong buổi tiệc sinh nhật của bé, rằng bé sẽ thành tổng thống HK, sẽ hoạt động giống bà ngoại. Bà đáp: cháu sẽ giống bà ngoại làm tổng thống HK nhưng cháu khác ngoại, ngoại sẽ là nữ tổng thống đầu tiên của xứ Cờ Hoa. Tâm thức ấy có thể giải thích nguồn tin rằng ông bà Clinton không ủng hộ Harris thay Biden. Vụ thay ngựa chủ động chính là Obama. Phức tạp hơn nữa, Hillary hận Obama đã gian lận mà thắng primary, rồi tiếp tục dìm và đưa anh già Biden ra tranh cử với Trump. Bây giờ ở thế noblesse oblige, ông bà đã ủng hộ Harris.